شناسایی و اولویت‌بندی محلات نیازمند بازآفرینی شهری (مطالعه موردی: منطقه10 کلانشهر تبریز)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 19، بهمن 1401، صفحه 111-126   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.73150.1120

نویسندگان

رباب حسین زاده^{* 1}؛ اسماعیل صفرعلی زاده²؛ حسین دادگر³؛ فریده امیرمرزبان⁴

¹دانشگاه پیام نور

²استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور

³دانشگاه زنجان

⁴دانشگاه آزاد مرند

چکیده

در دهه‌های اخیر، نبود روابط شهر و روستا در یک بستر متوازن و منطقی باعث سیل عظیمی از مهاجرت‌های روستایی به شهرها از یک طرف و ناکارآمدی نظام مدیریت و برنامه ریزی از سوی دیگر شده است. به طوری که اکثر شهرهای ایران با معضلات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی حادی گریبان‌گیر بوده و بافت‌های ناتوانی را در بدنه خود به همراه داشته‌اند. شناسایی چنین محدوده‌هایی اولین اقدام اساسی در راستای ساماندهی و توانمندسازی آن‌ها می‌باشد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی و اولویت‌بندی محلات نیازمند بازآفرینی شهری منطقه10 کلانشهر تبریز است. این تحقیق از لحاظ هدف، از نوع کاربردی و از حیث ماهیت و روش از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد. که با استفاده از شاخص‌هایی در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی- مخاطراتی مبادرت به شناسایی محدوده‌ها و محلات نیازمند بازآفرینی نموده است. داده های بکار رفته ز طریق سرشماری مرکز آمار در سال 1395 برای بلوک‌های شهری و همچنین از داده های مکانی مربوط به طرح توسعه و عمران منطقه شهری تبریز اخذ شده است. بدین منظور از GIS و ترکیب آن با مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) برای شناسایی و اولویت بندی محلات نیازمند بازآفرینی استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین برخی از محلات شهر تبریز از حیث شرایط اجتماعی-اقتصادی و دسترسی به فضاهای خدماتی شکاف عمیقی ایجاد گشته است. که به ترتیب محلات محمدیه، رضوانشهر و شربت زاده محلاتی با بیشترین فراوانی فضاهای ناکارآمد و نیازمند به بازآفرینی شناسایی شدند و شاخص‌های اجتماعی نسبت به سایر شاخص‌ها، بیشترین اثرگذاری را در شناسایی محلات داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

بازآفرینی؛ توانمندسازی؛ محلات شهری؛ منطقه 10 تبریز

مراجع

1. بحرینی، ح.، ایزدی، م. س.، و مفیدی، م. (1393). رویکردها و سیاست های نوسازی شهری(از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). فصلنامه مطالعات شهری، (9)، 17-30.
2. رابرتز، م. (1381). طراحی شهری و تجدید حیات شهری. ترجمة بهرام معلمی، فصلنامة هفت شهر، 4، 35-18.
3. شاه‌کرمی، ن. (1395). اولویت‌بندی پهنه‌های مداخله در بافت فرسوده مرکزی شهر اراک بر اساس شاخص‌های کالبدی، اجتماعی- اقتصادی و محیطی. باغ نظر، 13(39)، 66-57.
4. شفیعی دستجردی، م.، و مرادیان بروجنی، پ. (1394). مدل‌سازی ‌روش‌ مکان‌گزینی ‌در ‌بازآفرینی ‌محلات ‌فرسوده‌ شهری (مطالعه‌موردی‌: محدوده‌ زینبیه‌ اصفهان). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 12، 154-137.
5. شماعی، ع.، و پوراحمد، ا. (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه جغرافیا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6. صفایی‌پور، م.، و زارعی، ج. (1396). برنامه‌ریزی محله‌محور و بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی. نمونه موردی: محله جولان شهر همدان. آمایش جغرافیایی فضا، 23(7)، 149-135.
7. فنی، ز.، توکلی‌نیا، ج.، و بیرانوندزاده، م. (1399). کاربست تحلیلی-ساختاری بازآفرینی پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر خرم آباد). پژوهش‌های جغرافیای انسانی (پژوهش‌های جغرافیایی)، 1(52)، 197-181.
8. نژادابراهیمی، ا.، و نژداغی، ن. (1397). تدوین چارچوب مفهومی بازآفرینی شهری اجتماع‌محور مبتنی بر آموزش در بافت‌های تاریخی. دانش شهرسازی، 3(2)، 21-34.
9. نصیری هنده‌خاله، ا.، و سالاری‌نیا، م. (1396). تحلیل عوامل موثردر بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری، مطالعه موردی: محله 20 منطقه 17 شهر تهران. مهندسی جغرافیایی سرزمین، 55(14)، 135-148.
10. ویسی، ف.، مرادی، ا.، و دیوانی، آ. (1399). مقایسة ظرفیت بازآفرینی شهری پایدار در محله‌هایی با بافت فرسوده و غیررسمی شهری (مطالعة موردی:شهر مریوان). پژوهش‌های‌ جغرافیای‌ برنامه‌ریزی ‌شهری،‌ 1(8)، 71-45
11. یعقوبی، م.، و شمس، م. (1398). بازآفرینی بافت فرسوده با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: شهر ایلام. فصلنامه شهـر پایـدار، 1(2)، 63-77.

 

12. Albanese, G., Giani, E., & Blasio, G. (2021). Anything new in town? The local effects of urban regeneration policies in Italy. Economics, 86, 103623.
13. Alpopi, C., & Manole, C. (2013). Integrated urban regeneration - solution for cities revitalize. International Economic Conference of Sibiu 2013 Post Crisis Economy: Challenges and opportunities, IECS.
14. Awad, J., & Jung, C. (2022). Extracting the Planning Elements for Sustainable Urban Regeneration in Dubai with AHP (Analytic Hierarchy Process). Sustainable Cities and Society, 76, 103496, 1-15.
15. Carraa, M., Rossetti, S., Tibonia, M., & Vetturic, D. (2022). Can urban regeneration improve walkability? A space-time assessment for the Tintoretto area in Brescia. Transportation Research Procedia, 60, 394–401.
16. Coccoloa, S., Kampf, J., Mauree, D., & Scartezzini J. (2018). Cooling potential of greening in the urban environment, a step further towards practice. Sustainable Cities and Society, 38, 543-559.
17. Colantonio, A., & Dixon, T. (2011). Urban regeneration and social sustainability: best practice from European cities. John Wiley & Sons, United Kingdom.
18. Conticelli, E. (2011). Assessing the potential of railway station redevelopment in urban regeneration policies: an Italian case study: Sciverse. Science Direct, Procedia Engineering, 21,1096-1103.
19. Coutch, Ch., Sykes, O., & Cocks, M. (2013). The Routledge Companion to Urban Regeneration Routledge companions. Edited by Michael E. Leary, John McCarthy, London: Routledge.
20. Figueiredo, Y., Prim, M., & Dandolini, G. (2021). Social innovation: A systematic integrative literature review. Land Use Policy, 113,
21. Hughesa B.R., Rezazadeh, F., & Chaudhry, H. (2013). Economic viability of incorporating multi-effect distillation with district cooling systems in the United Arab Emirates. Sustainable Cities and Society, 7, 37-43
22. Kerens, G. (2010). Selling palaces. Oxford: programs press.
23. Korkmaz, C., & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International Journal, 95, 102081.
24. McDonald, S., Malys, N., & Malienė, V. (2009). Urban regeneration for sustainable communities: A case study. Technological and Economic Development of Economy, 15(1), 49-59.
25. Pellicelli, G., Rossettia, S., Casellia, B., & Zazzia, M. (2022). Urban regeneration as an opportunity to redesign Sustainable Mobility. Experiences from the Emilia-Romagna Regional Call. Transportation Research Procedia, 60, 576–583.
26. Roberts, P. & Sykes, H. (2000). Urban Regeneration. London: SAGE Publications.
27. Roberts, P., Sykes, H. (2008). Urban Regeneration: A Handbook. London: SAGE Publications.
28. Rokiwan, G. (2011). The Life style in urban planning, European experience. Newcastle: Newcastle University Press.
29. Sule, T., & Nazan, D.U. (2010). Preparation of land use planning model using GIS based on AHP: case study Adana-Turkey. Bull Eng Geol Environ, 69,235-
30. Tallon, A. (2009). Urban Regeneration in the UK. London: Routledge.
31. URBACT II (2015). Sustainable regeneration in urban areas - URBACT. Retrieved from https://urbact.eu/sites/default/files /04_sustreg-web.pdf.
32. Uysal, U.E. (2012). An urban social movement challenging urban regeneration: The case of Sulukule, Istanbul. Cities, 29, 12-22.
33. Zabin, R. (2011). Erode texture urban Experience. London: Rutledge.
34. Zhai, B., & Km, M. (2013). Urban regeneration and social capital in China: A case study of the Drum Tower Muslim District in Xi’an. Cities, 35, 14-25.