پیامدهای نفی سنخیت میان خالق و مخلوق در اندیشه قاضی سعید قمی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 اردیبهشت 1401  

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2022.75549.1109

نویسندگان

جواد نظری ¹؛ شمس الله سراج¹؛ مجید ضیایی قهنویه²

¹فلسفه و کلام اسلامی، الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

²فلسفه و کلام اسلامی. الهیات و معارف اسلامی. دانشگاه ایلام. ایلام. ایران

چکیده

از نظر قاضی سعید قمی، توحید یعنی نفی هر گونه سنخیتی میان خداوند و مخلوقات. هدف از نوشتار حاضر، ارائۀ مهم‌ترین پیامدهای این تفسیر سلبی از توحید در اندیشۀ وی و نشان دادن کیفیت ابتناءِ این فروع بر آن اصل است. بر اساس الهیات سلبی قاضی سعید، هیچ مفهوم ایجابی‌ای بر مبدأ اول صدق نمی‌کند و به هیچ صفتی متصف نمی‌شود، بنابراین: 1ـ نزاع اصالت وجود یا ماهیت در مورد خداوند جریان پیدا نمی‌کند، چون خداوند نه از سنخ وجود است و نه از سنخ ماهیت، 2ـ بین خداوند و مخلوقاتش هیچ‌گونه رابطۀ تشکیکی‌ای وجود ندارد، 3ـ خداوند حتی از وجوب وجود نیز فراتر است، بلکه واجب‌الوجود اسم او و مخلوق اوست، پس تمام مواد ثلاث از او منتفی‌اند، 4 و 5 و 6ـ برهان امکان و وجوب، برهان صدیقین و سایر براهین برای اثبات واجب‌الوجود، و همچنین براهین اثبات یگانگی واجب‌الوجود، برای اثبات مبدأ اول و یگانگی او کارایی ندارند، 7ـ ملاک نیازمندی به علت، نه حدوث و نه امکان، بلکه ترکیب است (و لو ترکیب اعتباری)، 8ـ مقام ذات نمی‌تواند مورد پرستش باشد، معبود، همان اسم اعظم (الله) است، 9ـ قدرت خداوند یعنی انجام فعل بدون نیاز به صفت قدرت و در مرتبه‌ای فارغ از موادّ ثلاث، 10ـ علم خداوند نه حصولی است و نه حضوری.

کلیدواژه‌ها

نفی سنخیت میان خالق و مخلوق؛ پیامدهای نفی سنخیت؛ مبدأ اول؛ واجب‌الوجود؛ قاضی سعید قمی