اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات52
تعداد شماره‌ها2,088
تعداد مقالات21,653
تعداد مشاهده مقاله76,158,482
تعداد دریافت فایل اصل مقاله25,192,393
دهقان, حسن, سیدی, سید حسین, ناظری, حسین. (1401). معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه «تلّ» در قرآن کریم. سامانه مدیریت نشریات علمی, 14(2), 1-21. doi: 10.22067/jallv14.i2.85485
حسن دهقان; سید حسین سیدی; حسین ناظری. "معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه «تلّ» در قرآن کریم". سامانه مدیریت نشریات علمی, 14, 2, 1401, 1-21. doi: 10.22067/jallv14.i2.85485
دهقان, حسن, سیدی, سید حسین, ناظری, حسین. (1401). 'معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه «تلّ» در قرآن کریم', سامانه مدیریت نشریات علمی, 14(2), pp. 1-21. doi: 10.22067/jallv14.i2.85485
دهقان, حسن, سیدی, سید حسین, ناظری, حسین. معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه «تلّ» در قرآن کریم. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; 14(2): 1-21. doi: 10.22067/jallv14.i2.85485

معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه «تلّ» در قرآن کریم

زبان و ادبیات عربی
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 29، شهریور 1401، صفحه 1-21    اصل مقاله (970.63 K)
نوع مقاله: علمی - پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv14.i2.85485
نویسندگان
حسن دهقان1؛ سید حسین سیدی* 2؛ حسین ناظری3
1دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
2استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
3دانشیارگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
چکیده
 
نگارش پیش رو، معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه «تلّ» است که ازجمله واژگان تک کاربرد (hapax legomenon) قرآن کریم به شمار می‌آید. شناخت واژگان به‌عنوان ارکان اصلی تشکیل‌دهنده ساختار جمله در فهم مقصود گوینده نقش بسزایی دارد ازاین‌رو کنکاش در سیر تحول واژگان و روابط معنایی آن‌ها را ضروری دانسته و بدین پژوهش اقدام کرده‌ایم. آشنایی مختصر با معناشناسی و دو گونه تاریخی و توصیفی آن و اشاره‌ای گذرا به رویکرد «تک کاربرد» و سابقه تاریخی آن، و بررسی این واژه در بستر تاریخ و آورده‌های معنایی آن به‌ویژه در عصر نزول و واکاوی آن در قالب معناشناسی توصیفی با روش تحقیق «توصیفی – تحلیلی»، هدف اصلی این مقاله می‌باشد. در گونه تاریخی، با کاوش در سیر تحول معنایی آن، مبرهن شد که در دوران قبل از نزول، در زبان‌های سامی به معنای «عَلّقَ» و «رَفَعَ» و در عصر جاهلی، اسم‌های «تلّ، تلیل، مِتلّ» به معنای «تپه، گردن و نیزه»، متضمّن معنای مرکزی برافراشتگی بوده است. در عصر نزول نیز این نتیجه حاصل شد که واژه «تلّ» با رویکرد گسترش معنایی، به معنای «بر زمین انداختن از بلندی» با آمیزه‌ای از مضامین قبل، معنایی جامع را با خود به ارمغان آورده است. در رهگذر معناشناسی توصیفی، به تبیین ژرفای لغوی آن و گزاره‌های جانشین و متقابل این واژه، دست یافتیم. ازاین‌رو بر محور جانشینی با أفعال: «خَرّ، هَوی، کَبَّ» و بر محور تقابل معنایی با افعال: «رَفَعَ،َ صَعِدَ، رَقی» رابطه معنایی دارد.
 
کلیدواژه‌ها
معناشناسی؛ تک کاربرد؛ محور جانشینی؛ محور تقابل معنایی؛ تلّ
سایر فایل های مرتبط با مقاله
مراجع
قرآن کریم

  1. ابن ابی الاصبع، عبدالعظیم بن عبد الواحد و حفنی، محمد شرف. (1983). تحریر التحبیر. القاهرة: المجلس الاعلی
للشؤون الاسلامیة.

  1. ابن درید، محمد بن حسن. (1988). جمهرة اللغة. چاپ اوّل. بیروت: دار العلم للملایین.
  2. ابن رومی، علی بن عباس. (2002).الدیوان. ج3. چاپ سوم. بیروت: دار الکتب العلمیة .
  3. ابن سیده، علی بن اسماعیل. (1421). المحکم و المحیط. ج11. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  4. ابن عاشور، محمد بن طاهر. (1420). التحریر و التنویر. ج3. بیروت : مؤسسه التاریخ العربی.
  5. ابن فارس، احمد بن فارس. (1404). معجم مقاییس اللغة. ج 6. چاپ اوّل. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  6. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
  7. ابو الفتوح رازی، حسین بن علی. (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  8. ابوحیان، محمد بن یوسف. (1420). البحر المحیط فی التفسیر. بیروت: دار الفکر.
  9. أزهری، محمد بن احمد. (1412). تهذیب اللغة. چاپ اوّل، بیروت: دار إحیاء التراث العربیّ.
  10. أعشی، میمون بن قیس. (بی تا). دیوان الأعشی. تحقیق: محمد حسین، مکتبة الآداب بالجمامیز، المطبعة النموذجیّة.
  11. ایزوتسو، توشیهیکو. (1391). خدا و انسان در قرآن. ترجمه احمد آرام. تهران: مؤسسه تحقیقاتی و فرهنگی و زبان شناسی.
  12. آلوسی، سید محمود. (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. ج16. بیروت: دار الکتب العلمیّة.
  13. باقری، مهری. (1378). مقدمات زبان شناسی. تهران: نشر قطره.
  14. البقاعی أبی الحسن، ابراهیم بن عمر. (1415). نظم الدرر فی تناسب آیات السور. ترجمه عبدالرزاق غالب مهدی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  15. پالمر، فرانک. (1391). نگاهی تازه به معناشناسی،ترجمه کورش صفوی.چاپ ششم.تهران:نشر مرکز
  16. جعفری، یعقوب. (1376). تفسیر کوثر.قم:انتشارات هجرت.
  17. جوهری، اسماعیل بن حماد. (1376.). تاج اللغة و صحاح العربیة.ج6.چاپ اول. بیروت: دار العلم للملایین.
  18. خسروی حسینی، غلامرضا. (1374). ترجمه و تحقیق مفردات ألفاظ قرآن. ج3. چاپ دوم. تهران: مرتضوی.
  19. راغب اصفهانی، حسین بن محمّد. (1412). مفردات ألفاظ القرآن. چاپ اوّل. بیروت: دار القلم.
  20. روبینز، آر، اچ. (1370). تاریخ مختصر زبان شناسی. ترجمه علی محمدحق شناس. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
  21. زبیدی، محمّد بن محمّد. (1414). تاج العروس من جواهر القاموس.چاپ اوّل.بیروت:دار الفکر.
  22. زمخشری، محمود. (1407). الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت:دار الکتاب العربیّ.
  23. سندوبی حسن،صلاح الدین میمنه.(1410). شرح دیوان امرؤالقیس. بیروت: دار أحیاء العلوم.
  24. سید قطب، محمد. (1425). فی ظلال القرآن. بیروت: دار الشرق.
  25. شاه عبد العظیمی، حسین. (1363). تفسیر إثنی عشر. تهران: میقات.
  26. شوکانی، محمد بن علی. (1404). فتح القدیر. بیروت: دار ابن کثیر. دار الکلم الطیّب.
  27. صاحب، اسماعیل بن عباد. ( 1414). المحیط فی اللغة. ج11، چاپ اوّل. بیروت: عالم الکتب.
  28. صفوی، کورش. (1383). درآمدی بر معناشناسی. تهران: سوره مهر و حوزه تبلیغات اسلامی.
  29. طباطبائی، سید محمد حسین. (1388). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرّسین حوزه علمیّة قم.
  30. طباطبائی، سید محمد حسین. (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات جامعه مدرّسین حوزه علمیّة قم.
  31. طوسی، محمد بن حسن. (1410). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربیّ.
  32. عبد الغنی سرحان، عبد الله. (1433). الأسرار البلاغیة فی الفرائد القرآنیة. چاپ اوّل. ریاض: مرکز التدبّر للإستشارات التربویّة و التعلمیّة.
  33. عسکری، حسن بن عبد الله. (1400). الفروق فی اللغة. چاپ اوّل. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  34. فیروز آبادی، محمد بن یعقوب. (1415). القاموس المحیط. ج4.چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  35. فرزدق، همام بن غالب. (1407). دیوان فرزدق. الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
  36. قرشی، علی أکبر. (1371). قاموس . ج7. چاپ ششم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  37. قنوجی، سید محمد صدیق. (1420). فتح البیان فی مقاصد القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  38. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407). الفروع من الکافی. مصحّح علی أکبر غفاری. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  39. کمال الدین، حازم علی. (1429). معجم مفردات السامی المشترک فی اللغة العربیة. چاپ اوّل، قاهرة: مکتبة الآداب.
  40. کمیت، ابن زیاد الأسدی. (2000). دیوان کمیت. الطبعة الأولی، بیروت: دار صادر.
  41. مختار عمر، احمد. (1385). معناشناسی. ترجمه سید حسین سیدی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
  42. مدبّر عزیزی، غلامرضا. (1387). عرفان ابراهیم خلیل. چاپ اوّل، مشهد: سخن گستر.
  43. مدرّسی، محمد تقی. (1419).من هدی القرآن. تهران: دار محبّی الحسین.
  44. مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  45. مغنیة، محمد جواد. (1424). التفسیر الکاشف. قم: دار الکتاب الإسلامیّ.
  46. نصر الحتی، حنّا. (1414). دیوان لبید. شرح طوسی، بیروت: دار الکتاب العربیّ.
  47. النابغة الذبیانیّ. (1976). دیوان النابغة الذبیانیّ. تحقیق ابن عاشور، محمد الطاهر. الجزائر: الشرکة الوطنیّة للنشر و التوزیع.
  48. همدانی، فاضل خان و گلن، ویلیام و مرتن، هِنری. (1380). کتاب مقدّس عهد عتیق و عهد جدید. چاپ اوّل. تهران: دیبا.
  49. راستگو، کبری و فرضی شوب، فرشته. (1396). «بررسی هم معنایی در گفتمان قرآنی، بر پایه نظریه تحلیل مؤلفه‌ای» .دو فصلنامه پژوهشی پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی.سال 7. شماره 16.صص11-34.
  50. کریمی نیا‌‌‌، مرتضی‌‌‌. (1393). «تکامد در قرآن‌‌‌، تحلیلی بر واژه‌‌‌‌‌‌‌ها و ترکیبات تک کاربرد در قرآن کریم‌‌‌» پژوهش‌‌‌های قرآن و حدیث‌‌‌، سال 47، شماره 2 ،صص 284 -247 .
ناظمیان، هومن. (1393). «آشنایی زدایی و برجسته سازی در سوره مبارکه واقعه». مجله زبان و ادبیات عربی.دوره ششم . شماره دهم. صص 139-165. Doi:10.22067/jall.v6i10.40966

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,412
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 760


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب