بررسی تعامل و تقابل بین دو حوزة قرائت و کتابت قرآن از عصر نزول تا تسبیع قراءات

فقه و اصول

دوره 37، شماره 2 - شماره پیاپی 68، مرداد 1384، صفحه 45-66   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2020.60959.0

نویسنده

محمدرضا حاجی اسماعیلی^*

استادیار دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان

چکیده

تحقیقات پژوهشگران حاکی از آن است که صحابه از همان آ‎غاز نزول قرآن به فراگیری و قرائت و اقراء آیات و نگارش الفاظ وحی سخت اهتمام ورزیده‌اند ولی کاستی‌ها و نقایص موجود در خط عربی آن روزگار و اختلافاتی که نسبت به قرائت پاره‌ای از واژگان قرآن پدید آمد قرآن پژوهان را با دو پرسش اساسی مواجه ساخته است. نخست اینکه آیا اختلاف قراءات تحت تأثیر رسم الخط قرآن شکل گرفته است؟؛ دوم اینکه آیا قراءات گوناگون و رسم الخط قرآن امری توقیفی است یا اجتهادی؟
ما در این پژوهش کوشیده‌ایم با بررسی اسناد و روایات تاریخی و شواهد قرآنی طی چهار دورة تاریخی که منجر به تدوین قراءات هفتگانه گردیده است یعنی عصر نزول، ابتداء خلافت اسلامی، دوران توحید مصاحف، دورة تسبیع قراءات نحوة تعامل و تقابل بین قراءات و رسم الخط قرآن را مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهیم و در پایان به این نتیجه رسیده‌ایم که قرائت‌های گوناگون و رسم الخط قرآن ناشی از اجتهاد قراء و آدمیان بوده است و منزل من عندالله نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها

قراءات؛ مصاحف؛ رسم المصحف؛ کتابت؛ اجتهاد و اختیار قراءات؛ توحید مصاحف؛ مصاحف عثمانی؛ تسبیع قراءات

مراجع