واکاوی معنای واژه «خِمار» با تأکید بر منابع حدیثی اهل سنت

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 اردیبهشت 1401  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2022.74483.1248

نویسندگان

سمیه افشاری ¹؛ مهدی مهریزی²؛ مژگان سرشار³

¹فارغ التحصیل رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

³دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران ـ بنیاد دائرة المعارف اسلامی، گروه علوم قرآن و حدیث

چکیده

پوشش بانوان و حد و حدود آن از دیرباز از جمله مسائل مهم و بحث‌برانگیز در جوامع بشری بوده است. جوامع اسلامی هم در طی سالیان از این چالش در امان نبوده تا آنجا پدیده پوشش به یک مضمون اجتماعی ارتقا یافته است. واژه «خمار» یکی از واژگانی است که فقها و مفسرین در معنای این واژه اختلاف نظر دارند و این اختلاف معنایی باعث شده نظرات و احکام متفاوتی را در خصوص پوشش سر بانوان بیان کنند. در این میان مفهوم‌شناسی واژگان و اصطلاحات به کار رفته در متن روایات می‌تواند در درک این مسئله راهگشا باشد. در این مقاله تلاش می‌شود ابتدا با بهره‌گیری از دانش ریشه‎شناسی واژگان ریشه و معنای این واژه در زبان‌های نیا واکاوی شود، سپس ضمن جستجو در منابع ادبیات دوره جاهلیت و نیز واکاوی این واژه در منابع لغویان تلاش بر تبین گستره معنایی این واژه در بستری تاریخی گردید، سپس با جمع‌آوری و بررسی احادیث مروی از اهل سنت که این واژه در آن‌ها به کار رفته بود، تلاش شد این معنا به‌طور دقیق کاویده شود و کارکرد آن به دست آید. با ریشه‌شناسی واژه «خمار» متوجه شدیم این واژه ریشه در زبان آفروآسیایی دارد، و با پژوهش در ادبیات جاهلیت و آرای لغت‌شناسان عربی این مفهوم در سیر تاریخی خود از معنای کلی پوشش بدون توجه جنسیتی خاص تا معنای پوشش سر بانوان در فرهنگ اسلامی دلالت دارد. بررسی احادیث اهل سنت نیز بر مفهوم پوشش سر بانوان تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها

خمار؛ ریشه‌شناسی؛ حدیث‌ اهل سنت؛ پوشش بانوان