بررسی و تحلیل مفهوم ادبیّت متن و مؤلفه‌های آن از نگاه ادونیس

زبان و ادبیات عربی

دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 37، شهریور 1403، صفحه 1-18   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv16.i2.2105-1049

نویسندگان

سمیه بیگ قلعه جوقی¹؛ سید حسین سیدی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

²استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

مفهوم ادبیّت‌متن و مؤلفه‌های آن، یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در حوزه نقد ادبی به شمار می‌رود که علی‌رغم تلاش‌های فراوان ناقدان و ادیبان هنوز برای آن تعریفی قطعی و مشخص ارائه نشده است؛ ادونیس نظریه‌پرداز و منتقد برجسته عرب، یکی از معدود ناقدانی می‌باشد که توانسته درباره ادبیّت نظریات جدیدی را مطرح سازد. دیدگاه‌های وی در این عرصه از حوزه‌ی تعاریفی محدود، پیرامون شعر خارج گشته و وارد حوزه وسیع‌تری یعنی تئوری ادبیات گردیده است؛ لذا در مقاله حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی، مفهوم ادبیّت و مؤلفه‌هایش را این بار از نگاه ادونیس موردمطالعه قراردادیم. آنچه بر ضرورت انجام چنین پژوهشی تأکید می‌کند، آن است که یافتن دیدگاه ویژه‌ی ادونیس نسبت به موضوع ادبیّت و مؤلفه‌های آن زمینه‌ساز درک صحیح‌تر نظریه شعر وی و برجسته ساختن جایگاه منحصربه‌فردش به‌عنوان یک نظریه‌پرداز ادبی می‌گردد؛ ازاین‌رو هدف نگارندگان در این پژوهش تبیین سازی مفهوم ادبیت از منظر ادونیس می‌باشد که در راستای تحقق آن ابتدا، به تبیین مفهوم ادبیّت و مهم‌ترین مؤلفه‌های آن را با تکیه‌بر نظرات ناقدان عربی و غربی پرداختیم سپس از طریق مقایسه این مبانی، با نظریات ادبی ادونیس تلاش نمودیم تا به دیدگاه ادبیّت وی دست‌یابیم. نتایج پژوهش حاکی از آن می‌باشد که ادونیس در نظریه ادبیتش واژه‌ی شعریت را معادلی برای ادبیّت قرار داده و بمانند ناقدان غربی و عربی از ادبیّت به‌عنوان نظریه‌ای برای تأمل در داوری‌های زیبایی‌شناختی متن بهره گرفته است بعلاوه ازنظرش مرحله کتابت، به‌مثابه حلقه پیوند میان مرحله اول (شفاهی) با مرحله سوم، (نوگرایی ادبی) می‌باشد و شعر در این مرحله به ساختاری باز با دیدگاه‌های متعددی تبدیل‌ می‌گردد

کلیدواژه‌ها

نظریه‌های ادبی؛ مفهوم ادبیّت؛ مؤلفه‌های ادبیّت؛ ناقدان عربی و غربی؛ ادونیس

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چک + رف مق 1.pdf

مراجع

1. آرون، بول و آخرون. (2012). معجم المصطلحات الأدبیة. ترجمة: محمد حمود. ط ۱. بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر.
2. ابن رشیق القیروانی، أبو علی حسن. (۱۹۰۷). العمدة فی صناعة الشعر و نقده. تصحیح: السید محمد بدر الدین النعسانی الحلبی. ج ۱. ط ۱. مصر: مطبعة السعادة.

۳. احمدی، بابک. (۱۳۷۲). ساختار و تأویل متن. جلد اول: نشانه‌شناسی و ساختارگرایی. تهران: مرکز.

۴. أدونیس، أحمد سعید. (۱۹۷۹). مقدمة للشعر العربی. ط ۳. بیروت: دارالعودة.

۵. _________.(۱۹۸۵). سیاسة الشعر (دراسات فی الشعریة العربیة المعاصرة). بیروت: دار الآداب.

۶. _________. (۱۹۸۶). زمن الشعر. ط ۵. بیروت: دارالفکر.

۷. _________. (۱۹۸۹). الشعریةالعربیة (الف). ط ۲. بیروت: دارالآداب.

۸. _________. (۱۹۸۹). کلام البدایات (ب). ط ۱. بیروت: دارالآداب.

۹. ________. (۱۹۹۳). ها أنت أیها الوقت، سیرة شعریة ثقافیة. بیروت: دار الآداب.

۱۰. ________.(۱۹۹۴). الثابت و المتحول بحث فی الابداع و الاتباع عندالعرب. الجزء الاول: الأصول. ط ۷. بیروت: دارالساقی.

۱۱. ________.(۲۰۰۲). موسیقی الحوت الأزرق (الهویة، الکتابة، العنف). ط ۱. بیروت: دار الآداب.

۱۲. ________.(۲۰۱۰). فاتحة النهایات القرن. ط ۳. دمشق: دارالتکوین.

۱۳. ________.(د.ت). النص القرآنی و الآفاق الکتابة. بیروت: دارالآداب.

1۴. امامی نصرالله.(۱۳۷۷). مبانی و روش‌های نقد ادبی. تهران: جامی.

1۵. الجاحظ، أبو عمر عثمان بن بحر.(۱۹۹۸). البیان و التبیین. الجزء الاول. شرح: عبد السلام محمد هارون. ط ۷. القاهرة: مکتبة الخانجی.

۱۶. جاکبسون، رومان.(۱۹۸۸). قضایا الشعریة. ترجمة: محمد الولی ومبارک حنون. ط ۱. المغرب: دار توبقال للنشر.

۱۷. جون، کوهن.(۲۰۰۰). النظریة الشعریة: بناء لغة الشعر اللغة العلیاء. الجزء الأول. تعلیق: الدکتور أحمد الدرویش. قاهرة: دار القریب.

۱۸. حمداوی، جمیل. (۲۰۱۶). النظریة الشکلانیة فی الأدب و النقد و الفن. افریقیا الشرق: الدارالبیضاء.

۱۹. شمیسا، سیروس. (۱۳۷۳). کلیات سبک‌شناسی. چاپ دوم. تهران: فردوس.

۲۰. قدامة بن جعفر. (کاتب بغدادی)، أبو فرج (د.ت). نقد الشعر. تحقیق: الدکتور محمد عبد المنعم خفاجی. بیروت: دارالکتب العلمیة.

۲۱. المسدی، عبدالسلام. (۲۰۰۶). الأسلوبیه و الأسلوب. ط ۵. بیروت: دار الکتاب الجدیدة المتحدة.

۲2. مقدادی، بهرام. (۱۳۷۷). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. چاپ اول. تهران: فکر روز.

۲3. ناظم، حسن.(۱۹۹۴). مفاهیم الشعریة: دراسة المقارنة فی الأصول و المنهج و المفاهیم. بیروت: الدارالبیضاء.

24. یاکوبسن، رومن.(1386). روندهای بنیادین در دانش زبان، ترجمه کوروش صفوی، تهران: هرمس.
25. قادری، فاطمه و محسن زمانی.(1395). «بررسی هنجارگریزی در بال‌های شکسته اثر جبران خلیل جبران». مجله زبان و ادبیات عربی. شماره 14. صص 148-107 Doi:10.22067/jall.v8i14.44062 .
26. مبروک، خولة.(2013).«الشعریة بین تعدد المصطلح و اضطراب المفهوم»، مجلة المخبر، أبحاث فی اللغة و الأدب الجزائری، جامعة بسکرة، العدد التاسع،378-360.
27. نجفی ایوکی، علی .امیرحسین رسول نیا و مهموش حسن پور .(1398).«نقد فرمالیستی سروده انشودة المطر بدر شاکرالسیاب». مجله زبان و ادبیات عربی. سال یازدهم، شماره 2.صص73-51. Doi:10.22067/jall.v11i2.46984

28.Bressler, Charles (2011). literary Criticism:An Introducton to Theory and Practice, published Prentice Hall.

29. 29. Brodie, Thomas (2006). Introduction: Tracing the Development of the Epistles-the Potential and the Problem, Sheffield Phoenix

30.Cuddon, John (2013). Adictionary of literary terms and literary theory, Publishing Wiley Blackwell.

31.Erlich, Victor (1981). Russian formalism: History doctrine, New Haven & London: Yale University Press.

32.Grabes, Herbert)2008). Making Strange: Beauty, Sublimity, and the (post) Modern Third Aesthetic Amesterdam, New York.

33.Mukarovský, Jan (1964). Standard language and poetic language. In P. L. Garvin (Ed), Washington, DC: Georgetown University Press.

34.Newton, Ken (1988). Twentieth-Century Literary Theory Theory, Macmillan Publishers Limited.

35.Rayneard, Max James Anthony) 2011.( Performing Literainess: Literature in the Event in South Africa and the United States, PhD Thesis. Presented to the Comparative Literature Programand the Graduate School of the University of Oregon