نتیجه گرایی در اخلاق اسلامی از دریچه واقع گرایی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1401  

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2022.73814.1086

نویسندگان

مهرداد ندیمی ¹؛ جهانگیر مسعودی²؛ سیدمرتضی حسینی شاهرودی³؛ مهرداد ندیمی⁴

¹دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی

²دانشگاه فردوسی مشهد

³فردوسی مشهد

⁴دانشگاه فردوسی

چکیده

در باب اخلاق پژوهش های متعددی از سوی اندیشمندان مطرح شده است. این پژوهش ها در دو شاخه کلی جای می‌گیرند که عبارت‌اند از اخلاق هنجاری و اخلاق غیر هنجاری. در اخلاق هنجاری اولین تقسیم در نظریه‌های اخلاقی عمل محور، تقسیم نظریه‌های اخلاقی به وظیفه گرایی و نتیجه گرایی است. طرفداران این دو دیدگاه، هر کدام دلایل و مبناهای خاص خود را دارند اما یکی از مهمترین نکات و مبانی‌ای که معمولا در گزینش از میان این دو دیدگاه مغفول واقع می‌شود، توجه به مبانی فرااخلاق آنهاست که می‌تواند بر انتخاب نظریه اخلاقی‌ تاثیر تعیین کننده بگذارد. آنچه در این مقاله محور اصلی بحث را تشکیل می‌دهد، تناسب نظریه اخلاقی نتیجه گرایی با یکی از دیدگاه های فرااخلاق با عنوان واقع گرایی اخلاقی است. بر اساس نکته مزبور، مقاله حاضر در صدد است نشان دهد که رویکرد منتخب در اخلاق اسلامی، در جهت گیری های مبنایی خود در حوزه فرا اخلاق تقریری از واقع گرایی اخلاقی است، بنابراین می‌توان انتظار داشت که نظریه منتخب اخلاق اسلامی، از میان دو نظریه اخلاقی یاد شده (نتیجه گرایی یا وظیفه گرایی)، رویکرد نتیجه گرایی اخلاقی است با قرائت خاصی از نتیجه و نتیجه گرایی که در طول مقاله بیان خواهد شد.



کلیدواژه‌ها: اخلاق، نتیجه گرایی، وظیفه گرایی، واقع‌گرایی، قرب، خوب، معقول ثانی

کلیدواژه‌ها

نتیجه گرایی؛ وظیفه گرایی؛ واقع‌گرایی؛ قرب؛ خوب؛ معقول ثانی