بسط نظریّۀ جرالد پرینس در باب درک روایی مخاطبان از روایت‌های داستانی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 6، دوره 56، شماره 1، فروردین 1402، صفحه 167-194   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.2022.76160.1126

نویسنده

فضل الله خدادادی^*

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

چکیده

میزان درک مخاطبان درونی و بیرونی داستان‌ها همواره موضوعی پیچیده و نسبی است و به‌طور مطلق نمی‌توان دربارۀ میزان درک دو دسته از مخاطبان روایت به قضاوت پرداخت. این قضیه از کهن‌ترین موضوعات روایت‌پردازی بشری است به‌طوری‌که حساسیت‌های راوی نسبت به ارتباط با مخاطبی دل‌نشین نشانگر طبقه‌بندی پایگاه مخاطبان و نسبی بودن ارتباط آنها با روایت است. همچنین مباحثی چون بی‌اهمّیّت بودن «ساختار» در برابر «انتظار» و پاسخ به سؤال «بعد چه خواهد شد؟» که ادوارد مورگان فورستر مطرح نموده است، نشانه‌هایی از طبقات مختلف مخاطبان و درک نسبی آنها از روایت‌ها است. این مبحث اوّلین‌بار توسّط جرالد پرینس با موضع پایگان روایت‌شنوها مطرح گردید و ازآنجایی‌که مصداق‌های متنی نظریّه از متون غربی انتخاب شده است، درک آن برای مخاطب فارسی غریب می‌نماید، بر همین اساس پژوهش حاضر به واکاوی و بسط این نظریّه با شواهدی دقیق از متون داستانی فارسی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

روایت؛ مخاطبان دوگانه؛ درک روایی؛ نسبیت‌گرایی؛ جرالد پرینس

مراجع

اخوت، ا. (1392). دستور زبان داستان. فردا.

انوری، ح. (1386). گلستان سعدی. پیام نور.

بالزاک، ا. (1334)، بابا گوریو (ا. به آذین، مترجم). نیل. (تاریخ نشر نسخه اصلی 1835)

بهرنگی، ص. (1356). قصه‌های بهرنگ. روزبهان.

پاینده، ح. (1385). مرگ مؤلف در نظریه‌های ادبی جدید. نامه فرهنگستان، 32، 26-44.

پرینس، ج. (1391)، روایت شناسی (م. شهبا، مترجم). مینوی خرد. (تاریخ نشر نسخه اصلی 1982)

پورنامداریان، ت. (1380). در سایه آفتاب. سخن.

پورنامداریان، ت. (1387). بلاغت مخاطب و گفت‌وگوی با متن. نقد ادبی، 1(1)، 11-27.

تزوتان، ت. (1397). بوطیقای نثر (ک. شهپرراد، مترجم). نیلوفر. (تاریخ نشر نسخه اصلی 1981)

حافظ شیرازی، ش. (1385). دیوان غزلیات. صفی علیشاه.

روحانی، ر. (1384). آراء مولانا دربارۀ ارتباط متن با نویسنده، مخاطب و متون دیگر. مطالعات و تحقیقات ادبی، 2(5-6)، 33-55. https://doi.org/10.52547/jls.2.5.33

زاکانی، ع. (1392). موش و گربه. افق.

زیدری نسوی، م. (1383). نفثه المصدور (ا. ا. یزدگردی، مصحح). طوس.

ژوو، و. (1394)، بوطیقای رمان (ن. حجازی، مترجم). علمی و فرهنگی.

سعدی، م. (1389). دیوان. روزبه.

شکرانی، غ. (1396). از فرایندهای ترجمه تا راه حل فرازبان. مطالعات زبان و ترجمه، 50(2)، 173-151. https://doi.org/10.22067/lts.v50i2.67208

فردوسی، ا. (1384). شاهنامه. فردوسی.

فورستر، ا. (1398). جنبه‌های رمان (ا. یونسی، مترجم). نگاه. (تاریخ نشر نسخه اصلی 1927)

قبادیانی، ن. (1391). گزیده قصاید ناصرخسرو. توس.

کربای، آ. (1377). درآمدی بر هرمنوتیک (ب. احمدی، مترجم). مرکز. (تاریخ نشر نسخه اصلی 1997)

کورت، و. (1393)، شب مادر (ع. ا. بهرامی، مترجم). انتشارات روشنفکران و مطالعات زنان.

گوت، ب. (1385). هم ذات پنداری و احساسات در سینمای روایی (ب. تبرایی، مترجم). مجله فارابی، 61، 32-47.

لینت ولت، ژ. (1392). رساله‌ای در باب گونه شناسی روایت (ع. عباسی و ن. حجازی، مترجمان). علمی فرهنگی. (تاریخ نشر نسخه اصلی 1989)

لینت ولت، ژ. (1398)، ابعاد روایت‌پردازی، مضمون، ایدئولوژی، هویت (ن. حجازی، مترجم). علمی فرهنگی. (تاریخ نشر نسخه اصلی 2000)

محمدی، ه. (1380). صمد ساختار یک اسطوره. چیستا.

مکوئیلان، م. (1388). مجموعه مقالات روایت (ف. محمدی، مترجم). مینوی خرد. (تاریخ نشر نسخه اصلی 2001)

منشی، ن. (1386). کلیله ‌و دمنه. امیرکبیر.

مولانا، ج. (1392)، مثنوی معنوی. اطلاعات.

وحید نژاد، م. (1397). از دغدغة زمان تا بحران هویت در داستان گشتیِ شبانه نوشتة پاتریک مودیانو. مطالعات زبان و ترجمه، 51(3)، 127-148. https://doi.org/10.22067/lts.v51i3.74960

هرمن، د. (1393)، عناصر بنیادین در نظریه‌های روایت (ح. صافی، مترجم). نشر نی. (تاریخ نشر نسخه اصلی 2009)

 

Lint Velt, J. P. (2012). Rasâlei dar bâb guneshenâsi ravâyat [A treatise on narrative typology] (A. Abbasi & N. Hijazi, Trans.). Elmi Farhangi.

Prince, G. (2012). Ravâyatshenâsi [Narratology] (M. Shahba, Trans.). Minoy Khord.

Pour Namdarian, T. (2008). Balâghat Mokhatab va gofteguy-e bâ matn [Rhetoric of the audience and dialogue with the text]. Literary Criticism, 1(1), 11-27.

Selden, R., & Widdowson, P. (1985). Guide to contemporary literary theory. Routledge.