قاعدة لا ضرر و اثرها فی العدمیات

فقه و اصول

دوره 34، شماره 3 - شماره پیاپی 57، آبان 1381، صفحه 185-206   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2020.61096.0

نویسنده

محمود شریعتمدار طهرانی^*

شاهرود

چکیده

جریان قاعده لا ضرر ـ و نیز لا حرج ـ در احکام عدمی، همواره از چالشهای تأثیرگذار در فقه به شمار می‌رفته است. این نوشتار، با کند و کاوی نوین، می‌کوشد تا شالودة یک دگرگونی ژرف، در مسائل فراوانی از فقه را فراهم سازد. نویسنده ضمن اشاره به مبانی گوناگون، در استفاده از حدیث نفی ضرر، نمونه‌هایی از جریان قاعده لا ضرر در عدمیات را ـ همچون اثبات ضمان، در زندانی شدن شخص حرّ صاحب حرفه، و جواز طلاق زوجه، در صورت امتناع زوج از انفاق ـ ارائه نموده است. آنگاه با طرح ده مورد از استدلالهای منکران، به نقد آنها می‌پردازد و بدین‌سان، با رفع موانعِ فرضیة جریان قاعده در عدمیات، راه را برای فروع فراوان فقهی که در بسیاری از فتواها، فاقد پیشینه می‌باشد، گشوده است.

کلیدواژه‌ها

نفی ضرر؛ نفی حرج؛ احکام وجودی و عدمی؛ حکومت؛ فقه جدید؛ ضمان قهری؛ حبس حرّ؛ جعل اصلی و تبعی

مراجع