مطالعۀ زمینه‌های اجتماعی مؤثر در شکل‌گیری بیماری‌های اعصاب و روان (روان‌پریشی) با استفاده از استراتژی نظریه زمینه‌ای

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 9، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 38، اسفند 1400، صفحه 295-267   

نوع مقاله: پژوهشی -مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2022.70294.1036

نویسندگان

علیرضا صنعت خواه^{* 1}؛ محمد جلال کمالی²؛ نوید فاتحی راد²؛ مهناز زعیم باشی³

¹استادیار و عضو گروه جامعه شناسی، واحد کرمان،دانشگاه آزاد اسلامی،کرمان، ایران

²استادیار و عضو گروه مدیریت بحران، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

³کارشناسی ارشد گروه جامعه شناسی،واحد کرمان،دانشگاه آزاد اسلامی،کرمان،ایران

چکیده

این تحقیق در تلاش است تا شناخت وسیع‌تری از دلایل، زمینه‌ها و فرایندهای اجتماعی مؤثر بر بروز بیماری‌های اعصاب و روان  به دست آورد؛ ازاین‌رو با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق و آزاد در چهارچوب نظریه زمینه‌ای و با استفاده از نمونه‌گیری نظری از 23 بیمار بهبودیافته مبتلا به بیماری‌های اعصاب روان و پنج نفر از اعضای خانواده‌های بیماران، داده‌های لازم گردآوری و تنظیم شد. پس از تحلیل یافته‌های پژوهش، مقوله‌های دغدغه‌های زندگی، مشاوره و آموزش کاربردی، بی‌توجهی به عدالت، سرمایه اجتماعی درون‌گروهی به‌عنوان شرایط زمینه‌ای، مشاجره و تنش در خانواده، شخصیت حساس عاطفی، تنش‌های اقتصادی، سوء مصرف مواد مخدر به‌عنوان شرایط علی، باور‌پذیری، ناآگاهی شناختی، کنترل احساسات فردی و اجتماعی به‌عنوان شرایط مداخله‌گر، پشتیبانی حمایتی و عاطفی، اثربخشی درمان به‌عنوان تعاملات و ایجاد تشنج و هراس در خانواده، ترک مسئولیت خانوادگی و اجتماعی و افزایش هزینه‌های خانواده، تأثیرات فردی به‌عنوان پیامدها تعیین شدند. سرانجام مفهوم بیماری اعصاب و روان برخاسته از «شخصیت حساس شکننده» به‌عنوان مقوله هسته برگزیده شد. نتایج بررسی نشان می‌دهد که فشار روانی دارای منشأ اجتماعی است و با ساختارها و نظام اجتماعی ارتباط وسیع و تنگاتنگ دارد. عواملی همچون تأهل، تحصیلات، روابط خانوادگی، مشکلات اقتصادی، بیکاری و ازدواج‌های ناموفق، افراد را برای ابتلا به بیماری روانی مستعدتر می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

بیماری‌های اعصاب و روان؛ نظریه زمینه‌ای؛ زمینه‌های اجتماعی

مراجع

1. اسکندری، ح. (1392). کشف جهان اجتماعی بیماری روانی، بازنگری در ماهیت بیماری روانی و تأکید بر ساخت زبانی آن. مطالعات روان‌شناسی بالینی، 3(12)، 1-20.
2. ایمان، م. ( 1391 ). روش‌شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
3. حکاک خادم، ف.، و احمدی زاویه، س. (1398). اثربخشی هنردرمانی (هنرهای بصری) در بهبود علایم منفی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی در مرکز روزانه اعصاب و روان احبا. روان‌شناسی افراد استثنایی، 9(33)، 97-116 .
4. حیدری،م .، قاسمی، و.، رنانی، م.، و ایمان، م. (1398) .ارائه الگوی پارادایمی فرهنگ مالیاتی نزد مؤدیان مالیاتی شهر اصفهان (پژوهشی کیفی در حوزه جامعه شناسی اقتصادی). دوفصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، 8(15)، 1-35 .
5. رابینگتون، ا.، و واینبرگ، م. (1391). رویکردهای هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی (ر. صدیق سروستانی، مترجم). تهران: دانشگاه تهران.
6. شکیب، ز.، طهماسبی، ر.، و نوروزی، آ. (1393). عوامل مؤثر بر سلامت روان دختران دبیرستانی شهر بوشهر براساس نظریه شناخت اجتماعی. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، 2(2)، 131-142.
7. عقیقی، آ.، محمدی، ن.، رحیمی، چ.، و طاقانکی، م. (1399). اثربخشی گروه‌درمانی مبتنی بر تنظیم هیجان بر بهبود علائم و کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 15(58)، 59-79 .
8. قادرزاده، ا.، و درویش‌منش، م. (1396). مطالعة کیفی دلایل و پیامدهای بیماری روانی. مسائل اجتماعی ایران، 8(1)، 49-72.
9. گافمن، ا. (1386). داغ ننگ (م. کیانپور، مترجم). تهران: مرکز.
10. گروسی، س.، و شبستری، ش. (1390) بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت روان در بین زنان سرپرست خانوار در شهر کرمان. مطالعات اجتماعی ایران ،5(1)، 99-123.
11. محسنی تبریزی، ع.، و سیدان، ف. (1383). منشأ اجتماعی بیماری افسردگی زنان. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 2(2)، 89-102.
12. محمدپور، ا. ( 1392 ). روش تحقیق کیفی ضد روش 2. تهران: جامعه شناسان.
13. نوریان خ.، شریف، ف.، اشکانی، ح.، ده بزرگی، س.، و طباطبائی، ح. (1383). تأثیر روان‌درمانی گروهی بر عملکرد فیزیکی و درد جسمی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی بستری در بخش‌های اعصاب و روان. ارمغان دانش، ۹(۱)، ۷۰-۶۳ .

 

14. Abdel Wahed, V. (2016). Prevalence and associated factors of stress. Anxiety and depression among medical Fayoum university student. Alexandria Journal of Medicine, 53(1), 77-84.
15. Bednarik, R. G., Saniotis, A., & Henneberg, M. (2022). Auto-domestication hypothesis and the rise in mental disorders in modern humans. Medical Hypotheses, 164, 110874.
16. Gémes, K., Bergström, J., Papola, D., Barbui, C., Lam, A. I. F., Hall, B. J., …, & Mittendorfer-Rutz, E. (2022). Symptoms of anxiety and depression during the COVID-19 pandemic in six European countries and Australia: Differences by prior mental disorders and migration status. Journal of Affective Disorders, 311, 214–223.
17. Kivits, J., Erpelding, M.-L., & Guillemin, F. (2012) Social determinants of health-related quality of life. Revue d'Épidémiologie et de Santé Publique, 61(Supplement 3), S189-S194.
18. Lee, K.-J., & Kim, J.-I. (2015). Relating factor for depression in Korean working women. Asian Nursing Research, 9(3), 265-270.
19. Lund, V. E., & Frank, D. I.  (1991). Helping the medicine go down: Nurses' and patients' perceptions about medication compliance. Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Services, 29(7), 6-9.
20. Peng, F., Koh, W. Y., Chung, C. H., Chien, W. C., & Lin, C. E. (2022). Risks of mental disorders among intensive care unit survivors: A nationwide cohort study in Taiwan. General Hospital Psychiatry, 77, 147-154.
21. Wilson, H. S., & Kneisl, I. (1992). Psychiatric nursing (4^th). Redwood: Addison-Wesley Nursing.
22. Yanzón de la Torre, A., Oliva, N., Echevarrieta, P. L., Pérez, B. G., Caporusso, G. B., Titaro, A. J., …, & Daray, F. M. (2016). Major depression in hospitalized argentine general medical patients: Prevalence and risk factors. Journal of Affective Disorders, 197, 36-42.