دین‌داری و مشارکت انتخاباتی در شهرستان‌های کشور (مطالعه موردی انتخابات ریاست جمهوری سال 1396)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 10، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 38، اسفند 1400، صفحه 337-297   

نوع مقاله: پژوهشی -مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2022.73596.1101

نویسنده

ابراهیم صالح آبادی^*

استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

براساس تحقیقات نظری و تجربی، عامل دین یا جهت‌گیری دینی از عوامل تعیین‌کننده رفتار انتخاباتی است. در ایران پس از پیروزی انقلاب، دین با کنترل نهاد سیاست توانسته است، گستره وسیع‌تری از زندگی را تحت‌تأثیر قرار دهد. با توجه به اهمیت نهاد دین و نظام سیاسی دینی در ایران، تبیین‌نشدن امور از جانب دین، اعوجاجات نظری مربوط به دین در جامعه و اغتشاشات تجربی درباره تأثیر دین‌داری بر مشارکت انتخاباتی در متون غالب خارجی و کمبود مطالعات مشخص و موثق درباره این موضوع، این مطالعه درصدد بررسی رابطه دین‌داری و مشارکت انتخاباتی در شهرستان‌های ایران در انتخابات دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری است. روش تحقیق، روش تطبیقی درون کشوری و داده‌های آن اسناد ثانویه (دست‌ دوم) و پیمایش‌های قبلی است. جامعه آماری مدنظر، همه داده‌های اسنادی در شهرستان‌های کشور است. واحد تحلیل، شهرستان‌های کشور در واحد زمانی و سطح تحلیل کشور ایران است که جمعیت آماری تحقیق، معادل با 426 شهرستان است. داده‌های این مطالعه از نوع داده‌های تجمیعی است. نتایج تحقیق نشان داد که تأثیر نوع مذهب بر مشارکت انتخاباتی تحت‌تأثیر قومی‌بودن شهرستان قرار دارد و این قومی‌بودن شهرستان است که موجب افزایش و کاهش میزان مشارکت انتخاباتی است، نه نوع مذهب. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که دین‌داری تأثیر مهم و اساسی بر مشارکت انتخاباتی ندارد، اما این سخن به معنای تأثیرنداشتن دین‌داری بر نتایج انتخابات و ترجیح انتخاباتی نیست. شاخص‌های دین‌داری، بیشتر از آ‌نکه در مشارکت انتخاباتی مؤثر باشند، در ترجیح انتخاباتی تأثیر دارند.

کلیدواژه‌ها

دین‌داری؛ نوع مذهب؛ مشارکت انتخاباتی؛ آرای باطله؛ شهرستان‌های ایران

مراجع

1. امام‌جمعه‌زاده، س. ج.، رهبر قاضی، م. ر.، برزگر قاضی، ک.، و صادقی‌نقدعلی، ز. (1392). بررسی رابطه میان دین‌داری و رفتار انتخاباتی (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تبریز). فصلنامه علمی پژوهشی قدرت نرم، 8(3)، 27-44.
2. اینگلهارت، ر. (1373). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی (م. وتر، مترجم). تهران: کویر.
3. اینگلهارت، ر.؛ ولزل، ک. (1389). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی (ی. احمدی، مترجم). تهران: کویر.
4. چالمرز، آ. ف. (1374). چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی (س. زیباکلام، مترجم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
5. حیدرآبادی، ا.، و صالح‌آبادی، ا. (1399). دین‌داری و مشارکت انتخاباتی در ایران (مطالعه موردی انتخابات ریاست‌جمهوری سال‌های 1380 تا 1399). دو فصلنامه علم دین و ارتباطات، 27، 266-229.
6. دارابی، ع. (1388). رفتار انتخاباتی در ایران: الگوها و نظریه‌ها. تهران: انتشارات سروش.
7. دفتر طرح‌های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری دانشگاه تهران (1396). پیمایش ملی وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران (31 جلد). تهران: ناشر: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
8. رابرتسون، ی. (1372). درآمدی بر جامعه (ح. بهروان، مترجم). مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
9. رجب‌زاده، ا. (1376). نقد روشی یک تحقیق، نمایه پژوهش، 2، 66 -78.
10. رضوانی، م. (1386). تحلیل رفتار انتخاباتی: (مورد شناسی انتخابات نهم ریاست جمهوری). مجله معرفت، 123، 149 –
11. رضی، د. (1374). بررسی تطبیقی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت مردم در انتخابات شش دوره ریاست جمهوری پس از پیروزی انقلاب (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس، ایران.
12. رضی، د. (1380). بررسی تطبیقی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت مردم در انتخابات شش دوره ریاست جمهوری پس از انقلاب. مجله علوم انسانی دانشگاه الزهرا، 37 و 38، 193 - 236
13. رفیع‌پور، ف. (1360). کندوکاوها و پنداشته‌ها: مقدمه‌ای بر روش‌های شناخت جامعه و تحقیقات اجتماعی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
14. رهبر قاضی، م.ر.، امام‌جمعه‌زاده، س.ج.، نوربخش، س.، و خاکی، م.(1395). بررسی رابطه دین‌داری با دو نوع فرهنگ سیاسی مشارکتی و دموکراتیک، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، 71(19)، 141 –
15. ریاحی، م.ا.، علیوردی‌نیا، ا.، و بنی‌اسدی، م.ر. (1387). بررسی اثرات دین‌داری و جهت‌گیری دینی بر سلامت روان دانشجویان دانشگاه مازندران، دو فصلنامه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 5 (2)، 51-90.
16. زارع، ب.، و روهنده، م. (1395). پژوهشی در باب دین‌داری و مشارکت سیاسی (موردمطالعه: شهروندان شهر کرج). پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، 8، 23 - 46.
17. سراج‌زاده، س.ح. (1368). بررسی میزان شرکت مردم در انتخابات بعد از انقلاب در شهرستان‌های کشور و رابطه آن با برخی از متغیرهای اجتماعی (پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس، ایران.
18. سرداری، ع. ا. (1391). تحلیل میزان مشارکت انتخاباتی در انتخابات ریاست جمهوری ایران (1388-1358). (پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس، ایران.
19. سیدامامی، ک. (1386). مشارکت سیاسی دانشجویان: ارزیابی برخی از پیش‌بینی‌کننده‌های مشارکت، پژوهشنامه علوم سیاسی، 6 (2)، 33-52.
20. سیدامامی، ک.، و عبدالله، ع. (1388). عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس: مطالعه موردی شهر تهران، پژوهش‌نامه علوم سیاسی، 4 (4)، 109 –
21. سیدامامی، ک.، و مددلو، ر. (1394). دلایل مشارکت در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری: مطالعه موردی رأی‌دهندگان شهر خوی، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 3(6)، 27 –
22. طالبان، م.ر.، و میرزائی، م. (1389). بررسی تجربی ارتباط سطوح دین‌داری با رفتار انتخاباتی دانشجویان، دانشنامه علوم اجتماعی، 4(1)، 33-67.
23. کتابی، م.، گنجی، م.، احمدی، ی.، و معصومی، ر. (1383). دین، سرمایه اجتماعی و توسعه اجتماعی فرهنگی. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، 2(17)، 169 –
24. کشاورز، ز.س.، یزدخواستی، ب.، و ربانی خوراسگانی، ع. (1394). بررسی تأثیر دین‌داری بر گرایش به رفتار انتخاباتی شهروندان اصفهانی با تأکید بر نظام مردم‌سالاری دینیو جامعه‌شناسی کاربردی، 2( 26).، 17-40.
25. معمار، ر.ا. (1388). تبیین جامعه‌شناختی مشارکت انتخاباتی: بررسی تطبیقی میزان رأی‌دهی بین شهرستان‌های ایران، (رساله منتشر نشده دکتری). دانشگاه تربیت مدرس، ایران.
26. معمار، ر.ا. (1391). جامعه‌شناسی مشارکت سیاسی. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
27. معمار، ر.ا. (1396) پژوهشی جامعه‌شناختی درباره تأثیر دینی بودن و نوع مذهب بر مشارکت سیاسی در ایران: یک تحلیل کلان نگر. دو فصلنامه جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 9 (4). 253-283.
28. میرزائی، م. (1388). بررسی رابطه دین‌داری و رفتار انتخاباتی (پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس، ایران.
29. میرزائی، م. (1392). دین‌داری و رفتار انتخاباتی (مطالعه‌ای در حوزه جامعه‌شناسی دین و جامعه‌شناسی سیاسی)، تهران: سبز رایان گستر.
30. نوریس، پ.، و اینگلهارت، ر. (1387)؛ مقدس و عرفی، دین و سیاست در جهان: کندوکاوی در جوامع مذهبی و غیرمذهبی جهان (م. وتر، مترجم). تهران: کویر.

 

31. Norris, P., & Inglehart, R. (2004), Sacred and secular: Politics and religion worldwide. Cambridge: Cambridge University Press.