| تعداد نشریات | 51 |
| تعداد شماره‌ها | 2,078 |
| تعداد مقالات | 21,477 |
| تعداد مشاهده مقاله | 58,279,440 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 23,563,299 |
تخریج روایات داستان سمرةبنجندب به‌منظور استنباط قاعدۀ لاضرر | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 1، دوره 55، شماره 3 - شماره پیاپی 134، آذر 1402، صفحه 9-29 اصل مقاله (684.68 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.74463.1264 | ||
| نویسندگان | ||
| احمد ارشاد* 1؛ عباس یعقوب زاده مجرد2؛ صادق طهوری (نوروزی)3 | ||
| 1دانش پژوه فقه سطح 3 حوزه علمیه، قم، ایران | ||
| 2دانش پژوه فقه سطح 3 حوزه علمیه، قم، ایران . | ||
| 3استاد سطح خارج فقه و اصول حوزه علمیه، قم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| داستان سمرةبنجندب از مشهورترین مستندات قاعدهٔ «لاضرر» در روایات شیعی است. در متنِ چهار روایت، راجع به جملهٔ «لاضرر و لاضرار» و قید «علی مؤمن» اختلافاتی هست که تخریج آن‌ها برای استنباط قاعدهٔ «لاضرر» اهمیت ویژه‌ای دارد. به‌رغم اینکه طبق نظر مشهور فقها، سند هیچ‌یک از روایات داستان سمره صحیح نیست، در این نوشتار صحت صدور روایات وارده، اثبات و سپس تخریج صحیحی از آن ارائه شده است. حاصل پژوهش اینکه، وجود جملهٔ «لاضرر و لاضرار» در متن حدیث مورد اطمینان است، اما بودن یا نبودنِ قید «علی مؤمن» در برداشت از روایات داستان سمره مؤثر است؛ به‌طوری که وجود قید «علی مؤمن» با نهی اضرار به غیر سازگار است و به قاعده «لاضرر» جنبهٔ کیفری می‌دهد و نبودنِ «علی مؤمن» با نفی تشریع حکم ضرری متناسب است و به آن جنبهٔ مدنی و حقوقی می‌بخشد. طبق دیدگاه برگزیده، تعارض مذکور، بدوی است و جمع عرفی دارد؛ اما با فرض مستقر بودن تعارض، تقدیم جانب زیادت، به‌دلیل اصل عدم‌زیادت پذیرفتنی نیست و بایستی مرجحات جانب نقیصه اخذ شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تخریج؛ سمرةبنجندب؛ لاضرر؛ قید «علی مؤمن»؛ اصل عدم‌زیادت | ||
| مراجع | ||
|
آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین. کفایة الأصول. قم: آل‌البیت(ع). 1409ق.
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمیدبن‌هبةالله. شرح نهج البلاغة لابن‌ابی‌الحدید. قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی. 1404ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. کتاب من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ‌دوم، 1413ق.
ابن‌غضائری، احمدبن‌حسین. الرجال. قم: دار الحدیث. 1364.
ابوداود، سلیمان‌بن‌اشعث. سنن ابی‌داود. بیروت: المکتبة العصریة. بی‌تا.
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین. فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی. 1437ق.
حسینی شیرازی، سیدعلیرضا. «واکاوی نظریۀ وقوع در مشیخه من لایحضره الفقیه و دلالت آن بر وثاقت مؤلف با تأکید بر کتاب النّوادر ابراهیم‌بن‌هاشم قمی»، مجلۀ دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث. س3، ش9، 1399، 13تا37.
خمینی، روح‌الله. القواعد الفقهیة و الأجتهاد و التقلید: الرسائل. قم: اسماعیلیان. بی‌تا.
سیستانی، سیدعلی. قاعدۀ لاضرر و لاضرار. قم: دفتر آیت‌الله سیستانی. 1414ق.
شبیری زنجانی، محمدجواد. «درس خارج اصول». 1398. https://taghrir. ismc.ir/teacher/40
شریعت اصفهانی. فتح‌الله‌بن‌محمدجواد. قاعدۀ لاضرر. قم: دفتر انتشارات اسلامی. 1410ق.
صدر، سیدمحمدباقر. قاعدۀ لاضرر و لاضرار. قم: دار الصادقین. 1420ق.
طهوری، صادق. احکام و آثار ضرر در روابط و تعاملات جهان معاصر. قم: سپهرآذین. 1396.
طوسی، محمدبن‌حسن. رجال الطوسی. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. چاپ‌سوم، 1373.
طوسی، محمدبن‌حسن. فهرست کتب الشیعه و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الأصول. قم: مکتبة المحقق الطباطبایی. 1420ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. تهذیب الأحکام، محقق: خرسان. تهران: دار الکتب الإسلامیة. چاپ‌چهارم، 1407ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. العدة فی اصوال الفقه. قم: محمدتقی علاقبندیان. 1417ق.
قبولی درافشان، سیدمحمدتقی، محمدتقی فخلعی، محمدعلی شیخ الإسلامی. «بررسی فقهی حکم رانت‌خواری با استناد به قاعدۀ لاضرر»، مجلۀ فقه و اصول. دورۀ53، ش125،1400،105تا125. DOI: https://doi.org/10.22067/jfu.v53i2.70298
کشی، محمدبن‌عمر. رجال: اختیار معرفـة الرجال. مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد. 1409ق.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیه. چاپ‌چهارم، 1407ق.
مجلسی، محمدتقی‌بن‌مقصودعلی. روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانبور. چاپ‌دوم، 1406ق.
محمودی، عباس. «مفهوم‌شناسی و واژه‌پژوهی تخریج در دانش حدیث». 1395. https://sid.ir/paper/886456/fa
نائینی، محمدحسین. منیة الطالب فی حاشیة المکاسب به ضمیمۀ رسالۀ قاعدۀ لاضرر. مقرر: موسی خوانساری. تهران: المکتیة المحمدیة. 1373ق.
نجاشی، احمدبن‌علی. رجال النجاشی، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. چاپ‌ششم، 1365.
نوری، حسین‌بن‌محمدتقی. خاتمۀ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: آل‌البیت(ع). 1408ق.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,669 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 793 |
||