مبانی فقهی مدیریت تعارض منافع

فقه و اصول

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 خرداد 1401

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.76668.1372

نویسنده

سعید سیاه بیدی کرمانشاهی^*

دکترای حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران

چکیده

تعارض منافع وضعیتی است که در آن یک شخص منافع شخصی خود را با منافعی که مسئول آن‎هاست در تعارض می‎بیند؛ این موقعیت‎ها در حوزه‎های مختلف روابط حقوقی وجود داشته و عدم مدیریت آن‎ها موجب بروز توالی فاسد خواهد شد؛ لذا حاکم جامعه موظف است این موقعیت‏ها را شناسایی نموده و برای مدیریت آن‏ها در راستای پرهیز از مفاسد یا جبران آن‏ها مقرره‎گذاری نماید. اما سؤال این است که مبانی فقهی حل مسئله تعارض منافع و لزوم مدیریت آن چیست؟ با بررسی و مطالعه منابع فقهی این نتیجه به دست می‎آید که قواعد فقهی متعددی به عنوان مبنا و مستند دخالت و مقرره‎گذاری حاکم در زمینه مدیریت تعارض منافع وجود دارد. این قواعد عبارت‎اند از قاعده وجوب دفع ضرر محتمل، قاعده اهم و مهم، قاعده اولویت دفع مفسده بر جلب منفعت، قاعده حسبه و امر به معروف و نهی از منکر و قاعده وجوب دفع منکر. با عنایت به این که موقعیت‏های تعارض منافع، از بسترهای مهم فساد محسوب می‎شود، سه قاعده نخست مستندات محکمی برای دخالت و مقرره‎گذاری در زمینه پیشگیری از این موقعیت‎ها و نیز لزوم خروج از آن‎ها هستند. قاعده حسبه و نیز وجوب دفع منکر، از منظر پیشگیری (دفع) و از بین بردن (رفع) زمینه ارتکاب منکر که همان موقعیت‎های تعارض منافع هستند قابل استفاده می‎باشند.

کلیدواژه‌ها

تعارض منافع؛ مدیریت حقوقی؛ اهم و مهم؛ ضرر محتمل؛ حسبه

مراجع