خوانشی از نوآوری و تقریر برهان صدیقین از منظر امام خمینی(ره) و مقایسۀ آن با برهان وجودی آنسلم و دکارت

جستارهایی در فلسفه و کلام

دوره 53، شماره 1 - شماره پیاپی 106، شهریور 1400، صفحه 159-172   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2022.75568.1110

نویسنده

محمد امین مدهوشی مزرعی^*

استاد حوزۀ علمیۀ قم و مدرس دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

پژوهش پیش‌رو در صدد بیان خوانشی از نوآوری و تقریر برهان صدیقین از منظر امام خمینی(ره)  و مقایسۀ آن با برهان وجودی آنسلم و دکارت است. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و کتابخانه‌ای است. یکی از اشکالات اساسی برهان وجودی آنسلم-دکارت خلط بین مفهوم و مصداق یا حمل اولی و شایع صناعی است؛ این در حالی است که برهان صدیقین چه به تقریر سینوی و چه به تقریر صدرایی دچار چنین خبطی نیست. اما اصل بنیادی که امام خمینی(ره) را قادر می‌سازد تا روح جدیدی در براهین اثبات خدا بدمد این است که ایشان با مبانی استوار به بیان دیدگاه و خوانش خود از برهان صدیقین می‌پردازد و آن خروج از معنای مصطلح و الفاظ نظری در بیان برهان اثبات خداوند متعال است. ایشان معتقد است که اساساً برهان صدیقین مبتنی بر معرفت و شهود است و نیازمند مقدمات برهانی و فلسفی نیست.

کلیدواژه‌ها

برهان صدیقین؛ امام خمینی(ره)؛ برهان وجودی؛ آنسلم؛ دکارت

مراجع

قرآن کریم

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، الإشارات و التنبیهات، نشر البلاغة، قم، 1375.

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، الشفاء، مصحح و مقدمه ‌نویس ابراهیم مدکور، ناصرخسرو، تهران، 1363.

ابن‌فارس، احمد بن فارس بن زکریا، مقاییس اللغة، مکتبة الاعلام الاسلامی، قم، 1404ق.

ابن‌منظور، لسان العرب، نشر أدب الحوزة، ۱۴۰۵ق.

ابن‌ندیم،محمد بن اسحاق، الفهرست، انتشارات بانک بازرگانی ایران، تهران، 1375.

فارابی، ابونصر، ماینبغی ان یتقدم الفسلفه، انتشارات لبنان، بیروت، 1383.

احمد، احمدی، ترجمه تاملاتی در فلسفه اولی رنه دکارت، سازمان سمت، تهران، 1387.

اردبیلی، سید غنی، تقریرات فلسفه امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، 1392.

استیس و. نست، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاء‌الدین خرمشاهی، نشر سروش ، تهران، ۱۳۵۷.

راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، دار العلم - الدار الشامیة، لبنان و سوریه، 1412ق.

پروسولوگیون، آنسلم قدیس، ترجمه افسانه نجاتی، دانشگاه تهران، تهران، 1386.

جوادی آملی، عبدالله، مبدأ و معاد، نشر الزهراء، قم، ۱۳۷۲.

خمینی، روح الله، صحیفه نور، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، 1378.

خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث (اربعین)، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، ۱۳۷۳.

خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، تقریر جعفر سبحانی، دار الفکر، قم، ۱۳۸۲.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، محقق عدنان الداودی، صفوان، دارالقلم، بیروت، ۱۴۱۲ ق.

زرقانی، محمد بن عبدالباقی، شرح الزرقانی علی المواهب اللدنیة بالمنح المحمدیة، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۷ق.

زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دار الکتب العربیة، بیروت، ۱۴۰۷ق.

شیرازی، قطب الدین، درة‌التاج، نشر تهران، تهران، 1375.

مدرس آشتیانی،مهدی، تعلیقه بر شرح منظومۀ حکمت سبزواری، نشر زهیر، تهران، 1390.

محدث نوری،حسین،مستدرک الوسائل، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، بیروت،1408ق.

صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم، اسفار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۱۰ق.

طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۰.

­­­­طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمۀ تفسیر المیزان، چ5، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، قم، 1373.

طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، چ2، مکتبة النشر الثقافة الاسلامیة، بیروت، 1376.

فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، چ2، نشر هجرت، قم، 1410 ق.

محسن،سهیل افنان، واژه‌نامۀ فلسفی، دانشگاه تهران، تهران، 1362.

مطهری، مرتضی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، انتشارات صدرا، قم، 1383.

مطهری، مرتضی، شرح منظومه، انتشارات صدرا، قم، 1383.

مکارم شیرازی، ناصر، وجمعی از فضلا، برگزیده تفسیر نمونه، تنظیم احمد علی بابایی، دارالکتب اسلامیه، تهران، 1386.