بررسی عوامل تسهیلگر در پیاده‌سازی مدیریت دانش با توجه به نقش متغیر میانجی ساختار سازمانی (نمونه‌پژوهی: کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه)

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23، خرداد 1401، صفحه 142-165   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2022.73867.1074

نویسندگان

سلیمان شفیعی^{* 1}؛ محسن جعفری²

¹مدرس گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه رازی، معاون علمی دانشگاه علمی کاربردی، کرمانشاه، ایران

²کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی، مسئول کتابخانه مرکزی استان کرمانشاه

چکیده

هدف: در این پژوهش عوامل تسهیلگر در پیاده‌سازی مدیریت دانش با توجه به نقش متغیر میانجی ساختار سازمانی در کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه بررسی شد و بر مبنای آن مدل ساختاری برآورد شده ارائه گردید.
روش‌شناسی: روش پژوهش بر اساس هدف پژوهش از نوع کاربردی است. براساس نحوه گردآوری داده‌ها روش پژوهش پیمایشی از نوع طرح‌های همبستگی به شیوه تحلیل مسیر و الگوی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری این پژوهش را کتابداران کتابخانه‌های عمومی تشکیل داد. برای برآورد حجم نمونه از فرمول کرجسی و مورگان با سطح خطای 05/0 استفاده شد. حجم نمونه 109 نفر برآورد شد. 92 نفر (5/84) به پرسشنامه پاسخ دادند. در این پژوهش از پرسشنامه جهت گردآوری داده‌ها استفاده شد. برای بررسی اعتبار محتوایی از نظرات کارشناسان و خبرگان مدیریت دانش استفاده شد. برای بررسی پایایی گویه‌ها و سازه‌ها از آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و میانگین واریانس استخراج شده استفاده گردید. برای توصیف داده‌ها از نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس نسخه 26 و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مدل‌سازی مسیری ـ ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی (Smart PLS 3.3) استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد بین دیدگاه‌های کتابداران زن و مرد در مورد عوامل تسهیل‌کننده پیاده‌سازی مدیریت دانش تفاوت معناداری وجود داشت. نتایج آزمون حداقل مربعات جزئی حکایت از تأیید فرضیه‌های پژوهش داشت و بر این اساس مدل‌های اندازه‌گیری و ساختاری از نظر آماری برازش مناسبی داشتند. نتایج نشان داد راهبرد مدیریت دانش، فرهنگ سازمانی، فناوری اطلاعات و منابع انسانی اثر مثبت و معناداری بر پیاده‌سازی مدیریت دانش داشتند. استراتژی مدیریت دانش بالاترین (310/0) و فناوری اطلاعات (261/0) کمترین ضریب تأثیر را بر پیاده‌سازی مدیریت دانش داشتند. همچنین نتایج پژوهش نشان داد ساختار سازمانی به‌عنوان متغیر میانجی در تعدیل روابط بین عوامل تسهیل‌کننده و پیاده‌سازی مدیریت دانش نقشی نداشت.
نتیجه گیری: نتایج به‌دست آمده از تحلیل داده‌ها اثرات عوامل تسهیل‌کننده بر پیاده‌سازی مدیریت دانش را تأیید کرد. بنابراین می‌توان به مدل طراحی شده و عوامل تسهیلگر پیاده‌سازی مدیریت دانش تکیه کرد و نتایج به‌دست آمده را برای پیاده‌سازی مدیریت دانش به کتابخانه‌ها تعمیم داد.

کلیدواژه‌ها

مدیریت دانش؛ عوامل تسهیل‌گر؛ پیاده‌سازی؛ کتابخانه‌های عمومی؛ کرمانشاه

مراجع

ابطحی، سید حسین؛ صلواتی، عادل (1385). مدیریت دانش در سازمان. چاپ اول، انتشارات پیوند نو. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://www.gisoom.com/book/1441246/

اخوان، پیمان؛ اولیایی، النوش؛ دسترنج ممقانی، نسرین؛ ثقفی، فاطمه (1389). توسعه فرآیندهای چرخه مدیریت دانش مبتنی بر عوامل مؤثر بر موفقیت مدیریت دانش. فصلنامه علمی ـ پژوهشی سیاست، علم و فناوری، 3 (4)، 59-5. Doi. 20.1001.1.20080840.1389.3.2.2.4

الوانی، مهدی (1385). مدیریت عمومی. چاپ سی و دوم، تهران: نشر نی. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://www.gisoom.com/book/11279745/

الهی، شعبان؛ خدیور، آمنه؛ حسن‌زاده، علیرضا (1389). ارایه یک متدولوژی برای ایجاد استراتژی مدیریت دانش مطالعه و بررسی سه سازمان نمونه. پژوهش‌های مدیریت در ایران، 14 (3)، 59-23. بازیابی شده در 5 آذرماه 1400 از https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=128499

انصاری، منوچهر؛ رحمانی یوشانلوئی، حسین؛ رحمانی، کمال‌الدین؛ پاسبانی، محمد؛ عسگری، محمدعلی (1392). ارائه مدل مفهومی تأثیر موفقیت پیاده‌سازی مدیریت دانش بر کسب مزیت رقابتی در شرکت‌های کوچک و متوسط. مجله مدیریت بازرگانی، 2 (5)، 45-20.  Doi.0.22059/JIBM.2013.35422

ایمانی کیا، زهرا (1400). بررسی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر پیاده‌سازی مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی استان گلستان در سال 1396. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 7 (5). Doi. 10.22091/STIM.2021.4032.1293.

 حسن‌زاده، محمد (1386). مدیریت دانش، مفاهیم و زیرساخت‌ها. نشر کتابدار، چاپ اول. تهران بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://www.gisoom.com/book/1415737/

خاوری، لیلی؛ حمیدی، مهرزاد؛ سجادی، نصرالله؛ جلالی فراهانی، مجید (1395). طراحی پرسشنامه ارزیابی عوامل تسهیل‌کننده مدیریت دانش در سازمان‌های ورزشی ایران. دومین همایش ملی دستاوردهای نوین تربیت‌بدنی و ورزش، دانشگاه بین‌المللی چابهار، 24 و 25 شهریورماه 1385. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://search.ricest.ac.ir/dl/search/defaultta.aspx?DTC=36&DC=139590

خوشیان، ناهید (1395). سنجش اشتراک دانش و فرهنگ سازمانی در میان کتابداران کتابخانه‌های عمومی شهر شیراز. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، (2 و 1)، 40-31. بازیابی شده در 3 آذرماه 1400 از https://iranjournals.nlai.ir/handle/123456789/298259

جلالی، سید محمدجواد؛ افرازه، فاطمه؛ نظافتی، نوید (1386). به‌کارگیری نرم طراحی و به افزار سیستم جامع مدیریت دانش (مطالعه موردی در وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران). پنجمین اجلاس ملی مهندسی صنایع. بازیابی شده در 7 آذرماه 1400 از https://civilica.com/doc/19211/

جعفری، مصطفی؛ اخوان، پیمان (1385). طراحی مدل مفهومی مدیریت دانش با تأکید و عوامل کلیدی موفقیت

مدیریت فردا، 4 (13 و 14)، 32-23. از http://ensani.ir/fa/article/284493

جعفری، مهدی؛ گرجی، حسن ابوالقاسم؛ صالحی، مسعود؛ رستگاری مهر، بابک (1390). رابطه عوامل ساختاری و فرهنگی سازمان با استراتژی مدیریت دانش در مراکز آموزشی درمانی و عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران. نشریه مدیریت سلامت، 45 (14). بازیابی شده در 7 آذرماه 1400 از http://eprints.bpums.ac.ir/id/eprint/7903

داونپورت، تامسن. اچ؛ لارنس، پروساک (1379). مدیریت دانش. ترجمه حسین رحمان سرشت. تهران: نشر ساپکو. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از http://www.lib.ir/book/49147491/

دسترنج ممقانی، نسرین؛ اخوان، پیمان؛ ثقفی، فاطمه (1390). بررسی میزان آمادگی اجرای مدیریت دانش در سازمان‌ها با توجه به عوامل مؤثر در موفقیت مدیریت دانش. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، 26 (3)، 517-493. بازیابی شده در 7 آذرماه 1400 از http://jipm.irandoc.ac.ir/article-1-1409-fa.html

رجوعی، مرتضی؛ عربشاهی، معصومه؛ مغانی، حمیده (1395). رابطه متغیرهای طراحی ساختار سازمانی و اجرای مدیریت دانش در کتابخانه‌های عمومی شهر مشهد. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 2 (1)، 52-31. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از http://publij.ir/article-1-1298-fa.html

رهنورد، فرج اله (1387). یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده. فصلنامه علمی کاربردی، مدیریت دولتی، (29). Doi:  20.1001.1.17350719.1378.13.1.2.3

سرلک، محمدعلی؛ مقدسان، محمدحسین؛ روستایی، محمد (1389). فناوری اطلاعات تسهیل‌کننده‌های برای ارتقاء مهارت‌های سازمان پویای سازمان با بکارگیری مدیریت دانش. مجموعه مقالات هشتمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت. تهران. بازیابی شده در 10 دی‌ماه 1400 از https://civilica.com/doc/99513

شریف‌زاده، فتاح؛ بودلایی، حسن (1387). مدیریت دانش در سازمان‌های اداری، تولیدی و خدماتی. تهران: جهاد دانشگاهی (علامه طباطبایی). بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://www.gisoom.com/book/1510639/

عرضه، کیوان (1386). ارتباط عوامل سازمانی ساختار و تکنولوژی سازمان تربیت‌بدنی با استراتژی مدیریت دانش. رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://elmnet.ir/article/10427855-21891/

قاسمی، جواد؛ غضنفری، مرتضی؛ یدالهی، علیرضا (1400). بررسی فرهنگ سازمانی (مدل کویین) با امکان‌پذیری استقرار مدیریت دانش در سروش رسانه. مجله مدیریت فرهنگی، 4 (51)، 95-83. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=579243

قربانی‌زاده، وجه الله؛ قربانی پاجی، عقیل؛ افروز، داود (1400). تحلیل تحقیقات در زمینة عوامل مؤثر بر موفقیت مدیریت دانش در ایران. نشریه مدیریت فرهنگ سازمانی، 19 (3)، 477-455. DOI.10.22059/JOMC.2020.300581.1008018.

کاظمی، مصطفی؛ ملک‌زاده، غلامرضا (1391). تبیین عوامل مؤثر بر پیاده‌سازی سامانه‌های مدیریت دانش در شرکت‌های فناور کوچک مستقر در مراکز رشد فناوری. مدیریت فردا، 11 (94)، 34-22. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://research.rifst.ac.ir/webdocument/load.action?webdocument_code=2000&masterCode=50000119

لطیفی‌کیا، کاوه؛ کاباران‌زاد قدیم، محمدرضا؛ حقیقت منفرد، جلال؛ مرجانی، تیمور (1400). طراحی الگوی بومی مدیریت دانش برای سازمان‌های پژوهش‌محور (مورد مطالعه: جهاد دانشگاهی). علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 7 (3)، 352-323. DOI. 10.22091/STIM.2021.6706.1553

مرجانی، سیدعباس؛ زارعی، عاطفه؛ زاهدی نوقابی، مهدی؛ ضرابی، علی؛ ریگی، طاهره؛ اورعی، نرگس (1399). واکاوی عوامل بازدارنده تأثیرگذار در پیاده‌سازی سامانه‌های مدیریت دانش در سازمان‌های دانش‌مدار (مطالعه موردی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی). پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی،10 (2)، 115-92. 10.22067/DOI. infosci.2021.23509.0

نجاتیان، مجید؛ قاسمی، یاسر؛ میرغفوری، سید حبیب‌الله (1394). بررسی تاثیر توانمندسازهای مدیریت دانش بر فرایند خلق دانش (مورد مطالعه: شرکت‌های تعاونی منتخب استان یزد). پژوهشنامه مدیریت تحول، 7 (13). 165-136.  DOI.org/10.22067/pmt.v7i13.52773

نکودری، مریم؛ یعقوبی، نورمحمد (1390). بررسی عوامل تسهیل‌کننده مدیریت دانش در سازمان مدیریت بحران. پژوهش‌های مدیریت عمومی، 4 (13)، 119-95. Doi:  10.22111/JMR.2011.649

نوناکا، ایکوجیرو؛ تاکوچی، هیروتاکا (1385). مدیریت دانش: شرکت­های دانش­آفرین. ترجمه علی عطافر و همکاران. قم: سماء قلم. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://lib1.ut.ac.ir:8443/site/catalogue/1217355

نیازآذری، کیومرث؛ عمویی، فتانه (1386). عوامل مؤثر بر استقرار مدیریت دانش در دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان مازندران. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی ـ برنامه ریزی درسی)،21(14)، 93-106. بازیابی شده در 1 آذرماه 1400 از https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=111625

 

Bandaranayake, I. W. M., & Pushpakumari, M. D. (2021). Identifying Critical Success Factors of Knowledge Management: A Literature Review. Knowledge Management in Higher Education Institutions, 95.‏ https://www.researchgate.net/profile/Desmond-Okocha/publication/355491459_Knowledge_Management_Prioritization_as_a_Mechanism_for_Accelerating_Human_ResourceCapacity_and_Organizational_Productivity.

Bhatti, W. A., Hussain, N., & Iqbal, J. (2013). Leadership role in integrating knowledge management enablers. World Applied Sciences Journal, 26(1), 55-60.‏ DOI: 10.5829/idosi.wasj.2013.26.01.2453.

Chan, Ede, M Y. Mohamed, S. (2011). Mapping Relationships among the Enablers of Knowledge Management within Hong Kong Construction Organisations. The Twelfth East Asia-Pacific Conference on Structural Engineering and Construction. Procedia Engineering, 14, 1938-1944. DOI:10.1016/j.proeng.2011.07.243.

Chang, M. Y., Hung, Y. C., Yen, D. C., & Tseng, P. T. (2009). The research on the critical success factors of knowledge management and classification framework project in the Executive Yuan of Taiwan Government. Expert Systems with Applications, 36 (3), 5376-5386.‏ DOI.org/10.1016/j.eswa.2008.06.060

De Long, D. W., & Fahey, L. (2000). Diagnosing cultural barriers to knowledge management. Academy of Management Perspectives, 14(4), 113-127.‏ DOI.org/10.5465/ame.2000.3979820

Ghasemi, B., & Valmohammadi, C. (2021). Identification and prioritization of critical success factors of knowledge management implementation using a novel hybrid group decision-making model. VINE Journal of Information and Knowledge Management Systems.‏ DOI.org/10.1108/VJIKMS-02-2021-0023

Heisig, P. (2009). "Harmonization of knowledge management-comparing 530 KM frameworks around the globe. Journal of Knowledge Management. 13, 4-31. DOI.org/10.1108/13673270910971798

Henseler, J., & Fassott, G. (2010). Testing moderating effects in PLS path models: An illustration of available procedures. In Handbook of partial least squares (713-735). Springer, Berlin, Heidelberg. file:// C:/Users/Administrator/Downloads/PLSHandbook.pdf

Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1-55.‏ DOI.org/10.1080/10705519909540118.

Karabag, A. (2010, June). Critical barrier and success factors for implementing knowledge management in organisations. In Cross-cultural management education and research: balancing scholarly concerns with practitioner challenges. IXth Annual Conference and Doctoral Seminar of the International Association of Cross-Cultural Competence and Management, University of Central Lancashire, Preston, UK.‏ https://www.wu.ac.at/fileadmin/wu/o/iaccm/Abstracts/2010_Karabag__Atilla.pdf.

Kostagiolas, P. A. (2012). Managing Intellectual Capital in Libraries: Beyond the Balance Sheet. Oxford: Chandos Publishing. https://www.elsevier.com/books/managing-intellectual-capital-in-libraries/kostagiolas/978-1-84334-678-4.

Lai, Y. H. (2013). The moderating effect of organizational structure in knowledge management for international ports in Taiwan. International journal of computer and information technology, 2(2), 240-246.‏ https://www.semanticscholar.org/paper/The-Moderating-Effect-of-Organizational-Structure- Lai/66942ba1d6d7ad30639614e2b549d710277f7 a15

Lee, K. C. Lee, S. Kang, I. W. (2005). KMPI: measuring knowledge management performance. Information & Management Journal, 24, 233–224.  DOI.org/10.1016/j.im.2005.10.003.

Luis, Carlos. Cámpiz, Mercado. (2010). "Influence of Critical Success Factors of Knowledge Management on the Innovation Performance of Colombian Organizations". Eighth LACCEI Latin American and Caribbean Conference for Engineering and Technology (LACCEI’4050). Innovation and Development for the Americas, June 5-2, 4050. Arequipa, Perú. DOI: 10.15640/rcbr.v5n1a9. https:// DOI.org/10.15640/rcbr.v5n1a9

Nejatian, M. Nejati, M. Zarei, M. H. Soltani, S. (4059). Critical Enablers for Knowledge Creation Process: Synthesizing the Literature. Global Business and Management Research: An International Journal. https://www.proquest.com/openview/5d76089c72e826a21796cba64487d52b/1?pqorigsite.

Park, K. (2006). A review of the knowledge management model based on an empirical survey of Korean experts. Unpublished doctoral dissertation, University of Kyushu, Korea. https://lib.kotra.or.kr/pyxis-api/1/digital-files/c16960ef-ec6c-018a-e053-b46464899664.

Plessis, M. (2007). Knowledge management: What makes complex implementations successful?. Journal of knowledge management, 55 (4), 35-505.  DOI.org/10.1108/13673270710738942.

Rehman, M. Mahmood, A. (2010). Implementation of knowledge management in small and medium enterprises. Journal of Knowledge Management Practice. 11 (1), 234-259. DOI:10.1108/JKM-08-2015-0320.

Shanhong, T. (2002). Knowledge Management in Libraries in the 21^ s^ t Century. IFLA publications, 102, 88-93. https://www.semanticscholar.org/paper/Knowledge-Management-in-Libraries-in-the-21st-Shanhong/632a75a12e46fb05a5a794e87c7eee68ae4db53a

Theriou, N., Dimitrios, M. & Georgios T. (2011). Knowledge Management Enabler Factors and Firm Performance: An Empirical Research of the Greek Medium and Large Firms. EuropeanResearchStudies.52(4,37-592). https://www.um.edu.mt/library/oar//handle/123456789/31466.

Wong, K. Y. Aspinwall, E. (2005). An empirical study of the important factors for knowledge-management adoption in the SME sector. Journal of knowledge Management, 3(9, 32-24).  DOI.org/10.1108/13673270510602773.