تحلیل جامعه‌شناختی مشارکت اجتماعی در طراحی و اجرای شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب شهری

آب و توسعه پایدار

مقاله 11، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 23، خرداد 1401، صفحه 105-116   

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v9i1.2110.1090

نویسنده

حمید مسعودی^*

استادیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

اجرای کلان‌طرح‌هایی همچون شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب شهری با هدف استفاده مجدد از آب در صنعت و کشاورزی، ارتقای سطح بهداشت محیطی و کیفیت زندگی، بدون توجه به مشارکت اجتماعی، ممکن نیست و یا هزینه‌های بالایی را سبب می‌شود. هدف اجرای این پژوهش تحلیل جامعه‌شناختی مشارکت اجتماعی مردم در اجرای چنین پروژه‌هایی است. روش پژوهش، پیمایش بوده و با استفاده از پرسشنامه محقق‌ساخته، تأثیر متغیرهای مستقل بر وابسته سنجیده شد. جامعه آماری کلیه خانوارهای ساکن شهر زرند کرمان هستند و یکی از این طرح‌ها در این شهر در حال اجرا است و نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای به تعداد 375 نفر از بین آنها انتخاب شد. داده‌ها درب منازل گردآوری شده و با کمک نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، متغیرهای مستقل با وابسته رابطه خطی مستقیم دارند و توانسته‌اند 36 درصد تغییرات متغیر وابسته را پیش‌بینی کنند از سوی دیگر بر اساس ضرایب تأثیر رگرسیون خطی (β) طبقه اجتماعی و فرهنگی (0/16=β)، وجود چالش در دفع فاضلاب خانگی (0/17=β)، ‌آگاهی از شیوه‌های اجرای طرح فاضلاب (0/16=β)،‌ مشارکت در امور اجتماعی (0/26=β)، رضایت از کیفیت زندگی شهری (0/24=β) و اعتماد اجتماعی و نهادی (0/15=β) بر تمایل به مشارکت در پیاده‌سازی طرح تصفیه فاضلاب شهری زرند مؤثر هستند. در بخش دیگری از یافته‌ها مشخص شده مهمترین آثار این طرح از نظر مردم افزایش آب برای صنعت، کاهش خطرات ریزش چاه‌ها و بهبود کیفیت بهداشت محلات خواهد بود. در راستای اجرای بهینه این طرح پیشنهادهایی در انتهای نوشتار ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

فاضلاب شهری؛ جامعه‌شناسی آب؛ مشارکت اجتماعی؛ تصفیه فاضلاب

مراجع

ابوذری، پ. و زیاری، ی. 1398. تحلیل نقش سرمایه اجتماعی بر مشارکت‌پذیری در طرح‌های ساماندهی بافت‌های فرسوده با رویکرد بازآفرینی شهری (موردپژوهی: منطقه 12 شهر تهران). فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 9(3): 335-349.
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان. 1395. برش وضعیت اشتغال، بیکاری و اقتصاد شهرستان و شهر زرند کرمان.
اسماعیلیان، ح.، تفضلی، س.م.، رجب‌زاده مغانی، ن. و قدسی‌زاده آزرمی، س.ع. 1400. ارائه مدل مشترک مدیریت پساب در شهر مشهد (اجرای بخشی از پروژه‏های تصفیه فاضلاب و تأمین آب شهر مشهد در ازای واگذاری پساب). نشریه آب و توسعه پایدار، 8(2): 63-70.
باباخانی، م.، احمدی‌مطلق، ا. و میراحمدیان، ب. 1387. روش‌های محاسبه هزینه‌های اجتماعی در اجرا و بازسازی شبکه‌های فاضلاب شهری. دومین همایش ملی آب و فاضلاب با رویکرد بهره‌برداری. شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، دانشگاه صنعت آب و برق (شهید عباسپور)، تهران، ایران.
پاکروح، ش. و قنادی، م. ۱۳۹۷. رویکرد اجتماعی و درون‌سازمانی، نیاز و ضرورت مدیریت آب کشور. نشریه علوم و مهندسی آب و فاضلاب، ۳(۴): ۶۵-۷۲.
خان‌سفید، ر. و ابریشم‌چی، ا. 1393. معرفی موارد استفاده و مقایسه شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب متعارف و نامتعارف در جوامع کوچک. مجله پژوهش‌های محیط‌زیست، ۵(۱۰):۱۷ ۱-188.
دانش‌مهر، ح. و هدایت، ع. ۱۳۹۹. مناطق فرودست شهری و روایت ساکنان از ارائه خدمات شرکت آب و فاضلاب (اتنوگرافی نهادی مناطق فرودست شهری شهر سنندج). مجله آب و فاضلاب، ۳۱(۱۳۱): ۱۰۲-۱۱۹.
رجایی، ع. و نورایی، م. ۱۳۹۱. فرایند حل یک معضل اجتماعی در مدیریت شهری اصفهان (تاریخچه آب و فاضلاب). نشریه تحقیقات تاریخ اجتماعی، ۲(۱): ۷۵-91.
رزمخواه، ن.، نبی‌بیدهندی، غ.، عظیمی، ع. و اسماعیلی، ک. ۱۳۸۶. بررسی اولویت‌بندی روستاهای کشور از نظر نیاز به سیستم تصفیه فاضلاب. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، ۹(۳): ۵۳-69.
ریاحی‌خرم، م. 1381. گام‌های نوین در بررسی‌های بنیادین طرح‌های جامع فاضلاب شهری. انتشارات دانشجو. چاپ اول، همدان.
ساسولی، م.، یزدانی، س.، حسینی، س.ص. و صالح، ا. ۱۳۹۴. بررسی پذیرش اجتماعی محصولات تحت آبیاری با فاضلاب تصفیه‌شده در جنوب استان تهران. فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، ۴۶(۱): ۱-۱۱.
صادقی فسایی، س. و خادمی، ع. 1395. فراتحلیل 4 دهه پژوهش در حوزه مشارکت زنان. مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، 14(2): 34-70.
صالح، س.م.ح. و خاکی وطن، ر. 1387. مشکلات بهره‌برداری از شبکه‌های فاضلاب و نقش ویدئومتری در بهره‌برداری بهتر از شبکه‌ها. دومین همایش ملی آب و فاضلاب با رویکرد بهره‌برداری. شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، دانشگاه صنعت آب و برق (شهید عباسپور)، تهران.
کلامی، ع.، مهرانی، ه.، سعیدی، پ. و عباسی، ا. 1399. بازاریابی اجتماعی در حوزۀ صنعت آب و فاضلاب با رویکرد مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد. نشریه آب و توسعه پایدار، ۷(۴): ۳۱-۴۴.
لاهیجانیان، ا. و محمدی، ز. ۱۳۹۵. بررسی شیوه‌های آموزش به شهروندان در اجرا و بهره‌برداری از شبکه فاضلاب. فصلنامۀ انسان و محیط زیست، ۱۴(۱): ۷۱-۸۳.
مستوفی، س. و بختیاری، ح. 1385. مشکلات طرح‌های فاضلاب در ایران، اولین همایش ملی بهره‌برداری در بخش آب و فاضلاب، وزارت نیرو و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، تهران، ایران.
میرلطفی، م.ر. و صادق‌بیگی، ن. ۱۳۹۵. ارزیابی اثرات فاضلاب‌های رهاشدۀ شهری بر ناپایداری اجتماعی روستاهای ساوجبلاغ. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، ۶(۱۹): ۱-۱۴.
نیکنام، ا. 1387. چالش‌های مدیریت پایدار فاضلاب در قرن بیست و یکم، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران، دانشگاه تبریز، ایران.
وجدانی، ف. 1384. چشم‌انداز اجرای طرح فاضلاب کرج، طرح پژوهشی٬ معاونت برنامه‌ریزی و بهبود مدیریت شرکت آب و فاضلاب غرب استان تهران.

Ahn J., Moon H., Shin J. and Ryu J. 2020. Social benefits of improving water infrastructure in South Korea: upgrading sewage treatment plants. Environmental Science and Pollution Research, 27(10): 11202-11212.
Krop R., Hernick C. and Frantz C. 2008. Local Government Investment in Municipal Water and Sewer Infrastructure: Adding Value to the National Economy. In The US conference of mayors–mayors water council, Washington, DC.
Metson G. S., Powers S. M., Hale R. L., Sayles J. S., Öberg G., MacDonald G. K. and Bouwman A. F. 2018. Socio-environmental consideration of phosphorus flows in the urban sanitation chain of contrasting cities. Regional environmental change, 18(5): 1387-1401.
Ober J., Karwot J. and Kuzior A. 2020. Pro-social activities and the image of a water and sewage company on the example of PWiK Rybnik. Organ. Manag, 1: 21-34.
Prouty C., Koenig E. S., Wells E. C., Zarger R. K. and Zhang Q. 2017. Rapid assessment framework for modeling stakeholder involvement in infrastructure development. Sustainable cities and society, 29: 130-138.
Rahman S., Vanier D. J. and Newton L. A. 2005. MIIP report: Social cost considerations for municipal infrastructure management. National Research Council Canada.
Sadeghfam S. and Abadi B. 2021. Decision-making process of partnership in establishing and managing of rural wastewater treatment plants: Using intentional and geographical-spatial location data. Water Research, 197: 1-13.
Zhang R., Zheng H., Zhang H. and Hu F. 2020. Study on the Influence of Social Capital on Farmers’ Participation in Rural Domestic Sewage Treatment in Nanjing, China. International journal of environmental research and public health, 17(7): 1-11.