سنجش عملکرد سیستم ترکیبی دوچرخه و اتوبوس های درون شهری و ارائه استراتژی‌های یکپارچه‌سازی با بهره گیری از مدل QSPM (مورد مطالعه: شهر مشهد)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 خرداد 1401  

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2022.76268.1134

نویسندگان

رضا محمدنژاد بیدخت¹؛ کتایون علیزاده ²؛ حمید جعفری ²

¹دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

توسعه شهرنشینی و رشد جمعیت موجب افزایش چشمگیر تقاضا برای سفرهای روزانه درون‌شهری و به دنبال آن بروز پیامدهای منفی بسیاری شده است. در چنین شرایطی بهره‌مندی از سیستم یکپارچه حمل‌ونقل درون‌شهری به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های رشد هوشمند، می‌تواند با پیوند اصولی زیرساخت‌های موجود و افزایش کارایی و جذابیت سیستم، به ایجاد و توسعه حمل‌ونقل پایدار بینجامد. این پژوهش با روش همبستگی و با هدف یکپارچه‌سازی سیستم‌ها به بررسی جامعه کاربران دوچرخه‌های اشتراکی (بایدو) و ناوگان اتوبوس‌های درون‌شهری در مشهد پرداخته است.

در همین راستا تعداد 384 پرسشنامه تدوین و پیرامون 9 محدوده شاهد در مجاورت پایانه‌ها و ایستگاه‌های اتوبوس، توزیع و توسط کاربران مد ترکیبی اتوبوس‌دوچرخه تکمیل شد. آزمون همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون لجستیک ترتیبی به‌منظور بررسی رابطه معناداری بین گویه‌ها و شدت تأثیرگذاری متغیرها به کار گرفته شد. در ادامه با استفاده از تکنیک SWOT فرصت‌ها و محدودیت‌های سیستم ترکیبی مذکور شناسایی و با بهره‌گیری از نظرات جامعه 20 نفری خبرگان، ضریب اهمیت عوامل داخلی و خارجی و نوع راهبردها تعیین شد. سپس با مدل QSPM، راهبردها موردسنجش قرار گرفت و بر اساس میزان جذابیت در سیستم، اولویت‌بندی گردید.

نتایج نشان داد که میزان استفاده زیاد، متوسط و کم کاربران از سیستم ترکیبی به ترتیب 11/2، 19/3، 69/5 درصد می‌باشد؛ که ضریب همبستگی عواملی همچون مالکیت خودرو (0/471-)، مسافت رکاب زنی (0/369-)، مدت زمان سفر (0/338-)، تحصیلات (0/316-) و درآمد (0/294-) با کثرت استفاده از سیستم ترکیبی رابطه معکوس دارد. همچنین وجود مسیرهای دوچرخه با ضریب همبستگی 0/439 تأثیر مستقیم و قابل‌توجهی بر کثرت استفاده کاربران دارد. از مهم‌ترین راهبردهای مؤثر بر بهبود وضعیت سیستم ترکیبی می‌توان به افزایش تعداد ایستگاه‌های دوچرخه اشتراکی، جانمایی پارک‌سوار در پایانه‌ها و ایستگاه‌های اصلی اتوبوس، احداث مسیرهای ویژه دوچرخه و ایجاد شرایط حمل دوچرخه با اتوبوس از طریق نصب رک(دوچرخه‌بند) اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

یکپارچه‌سازی؛ دوچرخه‌های اشتراکی؛ اتوبوس عمومی درون‌شهری؛ مدل رگرسیون لجستیک ترتیبی؛ مدل QSPM