تحلیل بروندادهای علمی ایران در حوزه کتابخانه دیجیتالی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23، خرداد 1401، صفحه 166-185   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2022.68747.1011

نویسندگان

سعید ملک محمدی^{* 1}؛ محسن حاجی زین العابدینی²؛ معصومه کریمی³

¹مسئول انتشارات موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان، اهواز، ایران.

²استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

³دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی ، دانشگاه شیراز، شیراز, ایران.

چکیده

هدف: بروندادهای علمی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی میزان توسعه حوزه‌های علمی در کشورهای مختلف است. سنجش و ارزیابی بروندادهای علمی از ضروریات است. پژوهش حاضر به شناسایی وضعیت بروندادهای علمی ایران در حوزه کتابخانه دیجیتالی پرداخته است.
 روش‌شناسی: پژوهش از نظر هدف کاربردی، و از نظر نوع پژوهش، پیمایشی ـ تحلیلی است. روش پژوهش مورد استفاده، کتابسنجی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل مقالات و چکیده پایان‌نامه‌هایی است که در حوزه کتابخانه‌های دیجیتالی طی سال‌های 1397- 1386 منتشر شده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها، سیاهه‌ وارسی و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و نرم‌افزار اکسل استفاده شده است.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین آمار تولیدکنندگان متون علمی مربوط به حوزه کتابخانه دیجیتال، از نظر مقطع تحصیلی، کارشناسی ارشد؛ وابستگی سازمانی، دانشگاه آزاد اسلامی همدان، جنسیت، مرد و از نظر همکاری علمی، بیشترین مقالات به‌صورت گروهی نوشته شده است. فعال‌ترین نویسندگان مقالات یعقوب نوروزی، مهدی علیپور حافظی و رحمت‌الله فتاحی است. بیشتر پژوهش‌ها از نظر نوع، پژوهش پیمایشی توصیفی و بیشترین کلیدواژه‌ها، کتابخانه دیجیتالی بود. فعال‌ترین اساتید راهنمای پایان‌نامه‌های این حوزه، مهدی علیپور حافظی (13)، یعقوب نوروزی (9) و عصمت مومنی (4) بوده است.
نتیجه گیری‌: با تحلیل پژوهش‌های حوزه کتابخانه‌های دیجیتالی می‌توان نتیجه گرفت که در بعضی از حوزه‌های کتابخانه دیجیتال توجه خوبی صورت گرفته و پژوهش‌های نظری و کاربردی مطلوبی ارائه شده است. اما در برخی حوزه‌ها مانند سازماندهی دانش، سیستم‌های پردازش، الگوهای مفهومی، بازنمون دانش، میانکنش‌پذیری و محتوای وب به‌ترتیب یا پژوهشی صورت نگرفته یا کمتر انجام شده است. بنابراین ضروری است که پژوهشگران و متخصصان حوزه کتابخانه دیجیتالی در ایران توجه و اهتمام بیشتری به تولید منابع در این محورهای موضوعی داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

کتابخانه دیجیتال؛ پژوهش‌ها؛ پایان‌نامه‌ها؛ بروندادهای علمی؛ کتابسنحی

مراجع

رمضانی، هادی (1393). ترسیم نقشه علمی مطالعات کتابخانه‌های دیجیتالی بین آثار منتشر شده در ایران از آغاز تا پایان سال 1392. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

رمضانی، هادی؛ علیپور حافظی، مهدی (1392). ترسیم نقشه علمی حوزه کتابخانه‌های دیجیتالی بر اساس مقالات منتشر شده در نشریات علمی ـ پژوهشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی بین سال‌های 1382- 1391. در مهدی علیپور حافظی و میترا آذرمیدختیان (ویراستاران)، مجموعه مقالات نخستین کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتالی: یک دهه کتابخانه‌های دیجیتالی در ایران با نگاهی به آینده. تهران، 9 بهمن (صص. 56-37). تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.

رمضانی، هادی؛ علیپور حافظی، مهدی؛ مومنی، عصمت (1397). جستاری بر دو دهه مطالعات جامعه علمی کتابخانه‌های دیجیتالی در ایران: پدیده جهان کوچک. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 4(2)، 60 -19. https://dx.doi.org/10.22091/stim.2018.3214.1212

سهیلی، عزیز (1397). ترسیم ساختار علمی حوزۀ کتابخانه‌های دیجیتال در پایگاه وب آو ساینس با استفاده از روش هم‌واژگانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه قم، قم.

شاهرخی، پریسا (1393). تحلیل شبکه استنادی مطالعات کتابخانه دیجیتالی منتشر شده در ایران تا سال 1392. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه قم، قم.

شیخ‌شعاعی، فاطمه؛ جدیدی، زهرا؛ رحیمی، ندا؛ مسعودی، فاطمه (1392). بررسی روند پژوهش در حوزه کتابخانه دیجیتال در مجلات ایرانی. در مهدی علیپور حاظی و میترا آذرمیدختیان (ویراستاران)، مجموعه مقالات نخستین کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتالی: یک دهه کتابخانه‌های دیجیتالی در ایران با نگاهی به آینده. تهران، 9 بهمن (صص. 66-57). تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.

طاهری، پروین؛ گلینی مقدم، گلنسا؛ جعفری، حسن (1397). کتابخانه دیجیتال در وب آو ساینس: تحلیل مقاله‌های علمی جهان با تأکید بر جایگاه ایران. مجله علم‌سنجی کاسپین، 5(1)، 38-28. http://dx.doi.org/10.22088/cjs.5.1.28

عباداله عموقین، جعفر؛ جعفری فر، نیره (1393). بررسی تحلیلی انتشارات علمی تولید شده در حوزه سیستم‌های اطلاعاتی در پایگاه وب‌آو ساینس (آی. اس. آی) طی سال‌های 2004 الی 2014. نخستین کنفرانس ملی سیستم‌های اطلاعاتی، تهران، دانشگاه تهران، 1-13.

عربی، سمیرا. (1394). ترسیم نقشه دانش مطالعات کتابخانه دیجیتالی بر اساس کنفرانس‌های بین‌المللی (2000-2013). پایان‌نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه قم، قم.

علیپور حافظی، مهدی (1386). کتابخانه‌های دیجیتالی. کتاب ماه کلیات، 10(9 و 8)، 21-16. بازیابی شده در 11 آبان 1398 http://ensani.ir/fa/article/300704/

غفاری، سعید؛ غلامحسینی، محبوبه؛ جعفری‌فر، نیره (1396). بررسی تحلیلی برونداد علمی جهان در حوزه کتابخانه دیجیتالی در پایگاه اطلاعاتی Web of Science طی سال‌های 1992 – 2015. پژوهش‌نامه علم‌سنجی، 3(6) 62-43. https://dx.doi.org/10.22070/rsci.2017.508

ملک محمدی، سعید و حاجی زین‌العابدینی، محسن (1395). تحلیل استنادی مقالات دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات کتابداری و علم اطلاعات. مجله علم‌سنجی کاسپین، 3(2) 47-38. http://dx.doi.org/10.22088/cjs.3.2.38

نوروزی، یعقوب؛ خدادادشهری، نیره (1395). تحلیل استنادی و محتوایی بروندادهای حوزه کتابخانه دیجیتال در ایران (با تأملی بر مباحث مالکیت فکری). مقاله ارائه شده در دومین کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتالی: مالکیت فکری. 4 اسفند. تهران، دانشگاه علامه طباطبائی.

نوروزی، یعقوب؛ سلطانعلی دستجردی، حمیده (1394). الویت‌های مورد انتظار کاربران از صفحه رابط کاربر کتابخانه دیجیتالی مورد مطالعه: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 26(2)، 52-39. بازیابی شده در 22 بهمن 1398 از: http://nastinfo.nlai.ir/article_329_fc333de0b9e5303f0f8fd5a02153ec2d.pdf

 

Ahmad, K., Ming, Z. J., & Rafi, M. (2018). Assessing the digital library research output: bibliometric analysis from 2002 to 2016. The Electronic Library,36(4), 696-704. ‏https://doi.org/10.1108/EL-02-2017-0036

Chandrashekarai, M., Mulla, K. R., & Harinarayana, N. S., Ramachandra, B. H. R. (2010). Bibliometric analysis of literature published in Emerald publications on digital Libraries. International Journal of Library Science, 1(J10), 20-29. ‏http://www.ceserpublications.com/index.php/IJLS/article/view/114

Han, P., Shi, J., Li, X., Wang, D., Shen, S., & Su, X. (2014). International collaboration in LIS: global trends and networks at the country and institution level. Scientometrics, 98(1), 53-72. https://doi.org/10.1007/s11192-013-1146-x

Liu, X., Bollen, J., Nelson, M. L., & Van de Sompel, H. (2005). Co-authorship networks in the digital library research community. Information Processing & Management, 41(6), 1462-1480. http://dx.doi.org/10.1016/j.ipm.2005.03.012

Singh, G., Mittal, R., & Ahmad, M. (2007). A bibliometric study of literature on digital libraries. The Electronic Library, 25(3), 342-348. http://dx.doi.org/10.1108/02640470710754841

Shukla, R., & Verma, M. K. (2019). Digital library research in India during 1989-2018: A scientometric analysis based on Scopus database. Journal of Information & Systems Management, 9(2), 62-73. http://dx.doi.org/10.6025/jism/2019/9/2/62-73 ‏

Visakhi, P., Kumbar, B., & Shivaram, J. (2020). Research on Digital Libraries: A Scientometric Assessment of India’s Publications during 2000-19. Journal of Indian Library Association, 56(2), 62-74. https://www.ilaindia.net/jila/index.php/jila/article/view/643