پهنه بندی مکانی کیفیت زندگی محلات شهری با استفاده از مدل FANP (مطالعه موردی: مناطق 3، 4، 5 و 6 شهر مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 تیر 1401  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.74461.1152

نویسندگان

حسین قهرمان پور¹؛ هانی رضائیان ²؛ جواد سدیدی²

¹دانشجوی سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی ،، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران

²استادیار گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران

چکیده

مطالعات کیفیت زندگی به منظور شناسایی نقاط ضعف مناطق محروم، بالا بردن میزان رضایتمندی در بین شهروندان، رتبه‌بندی مکان‌ها و نقش آن به عنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامه‌ریزی شهری است. هدف این مطالعه ایجاد مدلی فازی شامل معیار های موثر برای ارزیابی کیفیت زندگی محلات شهری در مناطق 3، 4، 5 و 6 شهر مشهد می‌باشد. در این راستا ابتدا معیار های موثر در کیفیت زندگی که از داده‌های سنجش از دوری، آماری و داده‌های مکانی به دست آمده بود در 5 قلمرو؛ اقتصادی (نرخ اشتغال، بیکاری، مالکیت مسکن و اجاره نشینی)، اجتماعی (نرخ باسوادی و بیسوادی، طلاق و مهاجرت)، کالبدی (نوع مصالح و نوع اسکلت مساکن، شیب و تراکم جمعیت)، دسترسی به خدمات(مراکز آموزشی، درمانی، فرهنگی، تفریحی و شبکه ارتباطی) و زیست محیطی(سبزینگی، آلودگی هوا و دمای سطح زمین) استخراج و سپس با استفاده از فرایند تحلیل شبکه وزن‌دهی گردید. سپس برای مدل‌سازی مکانی کیفیت زندگی معیار‌های انتخاب شده با استفاده از مدل فازی گاما تلفیق شدند. نتایج به دست آمده حاکی از این است که کیفیت زندگی در محلات مرکزی محدوده مورد مطالعه از کیفیت زندگی مطلوبتری برخوردار هستند اما با دور شدن از نواحی مرکزی به سمت حاشیه‌های محدوده مورد مطالعه به تدریج از کیفیت زندگی کاسته می‌شود. بنابراین برای ارتقاء شاخص کیفیت زندگی شهروندان محلاتی که وضعیت مناسبی از نظر کیفیت زندگی ندارند، لازم است تغییراتی در جهت بهبود ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، عدالت فضایی و محیط زیستی، صورت گیرد. در ادامه بررسی شاخص خودهمبستگی مکانی موران (0.57) بر عدم تصادفی بودن نحوه توزیع ویژگی کیفیت زندگی شهری و وجود الگوی خوشه‌ای در محدوده مورد مطالعه تاکید دارد.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی شهری، سیستم اطلاعات مکانی، مدل FANP، شاخص Moran'؛ s I، مشهد