ارزیابی سطوح مختلف آب آبیاری قطره‌ای نواری بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 مرداد 1401  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2022.67062.0

نویسندگان

نادر سلامتی ¹؛ امیرخسرو دانایی²؛ وحید یعقوبی³

¹استان خوزستان - شهرستان بهبهان- ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان

²مربی پژوهش، بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش

³محقق، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی ، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات،

چکیده

به منظور بررسی و ارزیابی سطوح مختلف آب آبیاری قطره‌ای بر عملکرد، اجزای عملکرد، بهره‌وری آب و مشخص نمودن مهم‌ترین متغیر مستقل که بیش‌ترین تغییرات در عملکرد و بهره‌وری آب را موجب گردیده از یک سو و بررسی اثر متغیر مستقل حجم آب مصرفی بر دیگر متغیرهای این پژوهش از سوی دیگر، آزمایشی در دو سال زراعی 91-1390 و 90-1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا شد. آزمایش در قالب طرح بلـوک‌های کامل تصادفی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده با 4 تکــرار اجرا گردید. مقدار آب در آبیاری قطره‌ای نواری در چهار سطح 50، 75، 100 و 125 درصد نیازآبی در کرت‌های اصلی و دو رقم Hyola 401 و RGS003 در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل واریانس در مدل رگرسیون نشان داد که بیش‌تر بودن قدرمطلق ضرایب بتا و آماره t هر متغیر مستقل موجب شد تا آن متغیر به عنوان حساس-ترین متغیر مستقل اثر گذار بر متغیر وابسته معرفی شود. لذا متغیر مستقل حجم آب مصرفی، با ضریب بتای 860/0 و آماره t به‌میزان 246/13 بیش‌ترین اثر را بر متغیر ارتفاع بوته داشت. در صفت عملکرد، متغیرهای مورد بررسی (تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، و وزن هزار دانه، حجم آب مصرفی، دوره ‌گل‌دهی، دوره رشد و ارتفاع بوته) 1/74 درصد (741/0R2=) میزان نوسانات متغیر وابسته (عملکرد کلزا) را تبیین کردند. حجم آب مصرفی با بالاترین قدرمطلق ضریب بتای 563/0 و آماره t به‌میزان 967/2 بیش‌ترین اثر معنی‌دار در سطح 1 درصد را بر عملکرد گذاشت. در بین متغیرهای وابسته، حجم آب مصرفی با بالاترین قدرمطلق ضریب بتای 013/1- و آماره t به‌میزان 415/12- بیش‌ترین اثر منفی و معنی‌دار در سطح 1 درصد را بر بهره‌وری آب گذاشت. عملکرد با ضریب بتای 427/0 و آماره t به‌میزان 000/8 در رتبه‌ی دوم اثرگذاری بر بهره-وری آب کلزا جای گرفت و این اثر در سطح 1 درصد معنی‌دار بود. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بیش‌ترین میزان همبستگی تعداد خورجین در بوته و دانه در خورجین هر دو با ارتفاع بوته به‌ترتیب به میزان‌های 763/0 و 849/0 محاسبه شدند که حاکی از موثر بودن افزایش ارتفاع بوته در افزایش تعداد خورجین در بوته و دانه در خورجین بود. تمامی صفات اجزای عملکرد همبستگی مثبتی با همدیگر داشتند که نشان می‌دهد کاهش هر یک از این صفات می‌تواند اثر زیان‌باری بر عملکرد کلزا در مزرعه داشته باشند. با توجه به اهمیت دانه‌های روغنی در کشور پیشنهاد می‌گردد از نتایج این تحقیق به منظور شناسایی پارمترهای متغیر اثر گذار بر پارمترهای وابسته از جمله بهره‌وری آب در کم‌آبیاری قطره-ای گیاه کنجد نیز استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

حجم آب مصرفی؛ رقم؛ تبخیر تعرق؛ ارتفاع بوته