ارزیابی سطوح مختلف آب آبیاری قطره‌ای نواری بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا

آب و خاک

مقاله 2، دوره 36، شماره 3 - شماره پیاپی 83، مرداد و شهریور 1401، صفحه 333-349   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2022.67062.0

نویسندگان

نادر سلامتی^{* 1}؛ امیرخسرو دانایی²؛ وحید یعقوبی³

¹بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

²بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

³بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

چکیده

به منظور بررسی و ارزیابی سطوح مختلف آب آبیاری قطره­ای بر عملکرد، اجزای عملکرد، بهره­وری آب و مشخص نمودن مهم­ترین متغیر مستقل که بیش­ترین تغییرات در عملکرد و بهره­وری آب را موجب گردیده از یک سو و بررسی اثر متغیر مستقل حجم آب مصرفی بر دیگر متغیرهای این پژوهش از سوی دیگر، آزمایشی در دو سال زراعی 91-1390 و 90-1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا شد. آزمایش در قالب طرح بلـوک­های کامل تصادفی به­صورت کرت­های یک­بار خرد شده با 4 تکــرار اجرا گردید. مقدار آب در آبیاری قطره­ای نواری در چهار سطح 50، 75، 100 و 125 درصد نیازآبی در کرت­های اصلی و دو رقم Hyola 401 و RGS003 در کرت­های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل واریانس در مدل رگرسیون نشان داد که بیش­تر بودن قدرمطلق ضرایب بتا و آماره t هر متغیر مستقل موجب شد تا آن متغیر به عنوان حساس­ترین متغیر مستقل اثرگذار بر متغیر وابسته معرفی شود. لذا متغیر مستقل حجم آب مصرفی، با ضریب بتای 860/0 و آماره t به­میزان 246/13 بیش­ترین اثر را بر متغیر ارتفاع بوته داشت. در صفت عملکرد، متغیرهای مورد بررسی (تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، و وزن هزار دانه، حجم آب مصرفی، دوره گل­دهی، دوره رشد و ارتفاع بوته) 1/74 درصد (741/0R²=) میزان نوسانات متغیر وابسته (عملکرد کلزا) را تبیین کردند. حجم آب مصرفی با بالاترین قدرمطلق ضریب بتای 563/0 و آماره t به­میزان 967/2 بیش­ترین اثر معنی­دار در سطح 1 درصد را بر عملکرد گذاشت. در بین متغیرهای وابسته، حجم آب مصرفی با بالاترین قدر مطلق ضریب بتای 013/1- و آماره t به­میزان 415/12- بیش­ترین اثر منفی و معنی­دار در سطح 1 درصد را بر بهره­وری آب گذاشت. عملکرد با ضریب بتای 427/0 و آماره t به­میزان 000/8 در رتبه­ی دوم اثرگذاری بر بهره­وری آب کلزا جای گرفت و این اثر در سطح 1 درصد معنی­دار بود. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بیش­ترین میزان همبستگی تعداد خورجین در بوته و دانه در خورجین هر دو با ارتفاع بوته به­ترتیب به میزان­های 763/0 و 849/0 محاسبه شدند که حاکی از موثر بودن افزایش ارتفاع بوته در افزایش تعداد خورجین در بوته و دانه در خورجین بود. تمامی صفات اجزای عملکرد همبستگی مثبتی با همدیگر داشتند که نشان می­دهد کاهش هر یک از این صفات می­تواند اثر زیان­باری بر عملکرد کلزا در مزرعه داشته باشند. با توجه به اهمیت دانه­های روغنی در کشور پیشنهاد می­گردد از نتایج این تحقیق به منظور شناسایی پارامترهای متغیر اثرگذار بر پارامترهای وابسته از جمله بهره­وری آب در کم­آبیاری قطره­ای گیاه کنجد نیز استفاده شود.    

کلیدواژه‌ها

ارتفاع بوته؛ تبخیر تعرق؛ حجم آب مصرفی؛ رقم

مراجع

1. Abaspour R., and Yazdanpanah N. 2021. Determining the optimal irrigation interval for canola plant in surface and subsurface drip irrigation methods in Hajiabad region. Iranian Journal of Irrigation and Drainage 2(15): 444-454. (In Persian). https://dor.org/1001.1.20087942.1400.15.2.17.9.
2. Afshari A., Haghighatjo P., Karandish F., Mohammadrezapour O., and Kouhestani SH. 2020. The effect of deficit irrigation on yield and water use efficiency of several main crops in Jiroft. Iranian Journal of Soil and Water Research 51(8): 2137-2148. (In Persian with English abstract). https://dx.doi.org/10.22059/ijswr.2020.284116.668336.
3. Algan N., and Aygun H. 2001. Correlation between yield and yield components in some winter rape genotypes. The Journal of Ege University, Agricultural Faculty 38: 9-15.
4. Allen R.G., Pereira L.S., Raes D., and Smith M. 1998. Crop evapotranspiration: Guidelines for computing crop water requirements. FAO Irrigation and Drainage Paper 56, Rome, Italy.
5. 2019. Agricultural statistics of crops. Crop year 2017-18. Statistics and Information Unit of the Ministry of Jihad Agriculture. (In Persian)
6. Blum A. 2012. Plant breeding for water limited environments. Springer, New York, 2-57.
7. Daneshmand A.R., Shirani-Rad A.H., Nrmoouhammadi Gh., Zareei Gh., and Daneshian J. 2008. Effect of irrigation regimes and nitrogen levels on seed yield and seed quality of two rapeseed (Brassica napus) cultivars. Iranian Journal of Crop Science 10(3): 244-261. (In Persian with English abstract)
8. Dargahi Y., Asghari A.S., Rasulzadeh A., Aghaeifard Kh., and Ahmadian M. 2014. Effect of water deficit stress on yield, water use efficiency and harvest index of sesame (Sesamum indicum) Varites. Journal of Crop Breeding and Horticulture 2(2): 171-183. (In Persian)
9. Eskandari H., ZehtabSalmasi S., and Ghasemi-Golozani K. 2010. Evaluation of water use efficiency and grain yield of sesame cultivars as a second crop under different irrigation regimes. Journal of Sustainable Agriculture Science 2(20): 39-51. (In Persian with English abstract)
10. Farahza MN., Nazari B., Akbari MR., Naeini MS., and Liaghat A. 2020. Assessing the physical and economic water productivity of annual crops in Moghan plain and analyzing the relationship between physical and economic water productivity. Iranian Journal of Irrigation and Water Engineering 11(44): 166-179. (In Persian). https://dx.doi.org/10.22125/IWE.2020.120729.
11. Ghosh D.C., and Mukhopadhyay D. 1994. Growth and productivity of Indian rapeseed ( compestris L.). Growth under short and mild winter condition of west Bengal. Indian Journal of Agricultural Research 28: 239-244.
12. Ivanovska S., Stojkovski C., Dimov Z., Jeromela A.M., Jankulovska M., and Jankuloski L. 2007. Interrelationship between yield and yield related of spring canola (Brassica napus) genotypes. Fenetika 39(3): 325-332.
13. Jeromela A.M., Marinkovic R., Mijic A., Zdunic Z., and Jankulovska M. 2008. Correlation and path analysis of quantitative traits in winter rapeseed (Brassica napus L.). Journal of Agriculturae Conspectus Scientificus 73(1): 13-18.
14. Kassab OM., Mehanna H.M., and Boelill A. 2012. Drought impact on growth and yield of some sesame varieties. Applied Sciences Research 8(8): 4544-4551.
15. Kazi B.R., Oad F.C., G. Jamro H., Jamil L.A., and Lakho A.A. 2002. Correlation study between irrigation frequencies and brassica plant character. Journal of Applied Sciences 6: 625-627. https://dx.doi.org/10.3923/jas.2002.625.627.
16. Marjanovic-Jeromela A., Marinkovic R., Mijic A., Jankulovska M., and Zdunic Z. 2007. Interrelationship between oil yield and other quantitative traits in rapeseed (Brassica napus). Journal of Central European Agriculture 8(2): 165-170.
17. Mehrabi Z., and Ehsan Zadeh P. 2010. Investigation of the effect of drought stress on grain yield and yield components of four sesame cultivars February 16^th,. Fifth National Conference on New Ideas in Agriculture. Islamic Azad University, Khorasgan Branch, Isfahan, Faculty of Agriculture. (In Persian)
18. Naeemi M., Akbari Gh , Shirani Rad A.H., Modares Sanavi S.A.M., Sadat Nuri S.A., and Jabari H. 2008. Evaluation of drought tolerance in different Canola cultivars based on stress evaluation indices in terminal growth duration. Electronic Journal of Crop Science and Biotechnology 1: 83-98.
19. Pasban Eslam B. 2008. Effects of planting date on yield and its components of fall cultivars of rapeseed in late season cultivation. Research final report. No. 87.75. Research, Education and Extension Organization. (In Persian). https://dx.doi.org/10.22059/ijfcs.2013.30479.
20. Rosta baghi B., Dehghani H., Alizadeh B., and Sabaghnia N. 2012. Variation and evaluation of the relationship between yield and yield components of rapeseed using multivariate methods. Journal of Crop Production and Processing 2: 53-62. (In Persian)
21. Saeidi A., Tohidi Nezhad E., Ebrahimi F., Mohammadi-Nejad G., and Shirzadi M.H. 2012. Investigation of water stress on yield and some yield components of sesame genotypes in Jiroft region. Journal of Applied Sciences Research 8(1): 243-246.
22. Shokoufar A.R., and Yaghoobinejad S. 2012. The effect of drought stress on yield components of Sesame (Sesumum indicum ) cultivars. Journal of Agriculture and Plant Breeding 8(4): 19-29. (In Persian with English abstract)
23. Tuncturk M., and Siftci V. 2007. Relationships between yield and some yield components in rapeseed (Brassica napus ) cultivars by using correlation and path analysis. Pakistan Journal of Botany 39: 81-84.32.
24. Zhang H., Flottmann S., and Milroy S P. 2011. Yield formation of canola (Brassica napus) and associated traits in the high rainfall zone. Australian Research Assembly on Brassicas 17: 93-98.