واکاوی اندیشه‌ها و پیش‌فرض‌های فلسفی ساخت‌شکنانه علی حرب

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 13، دوره 53، شماره 2 - شماره پیاپی 107، بهمن 1400، صفحه 225-247   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2022.76541.1122

نویسندگان

عبدالله میراحمدی^{* 1}؛ مریم قاسمی²

¹استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی

²دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه رفیعه المصطفی

چکیده

نحوۀ خوانش متون دینی و برداشت‌های گوناگون از آن از دغدغه‌های اندیشمندان فلسفۀ دین محسوب می‌شود. در این میان، برخی با بهره‌گیری از نظریه‌های جدید زبان‌شناسی در پی ارائۀ روشی نو در فهم متون دینی شده‌اند. چنان‌که عبور از دیدگاه‌های پدیدارشناسانه و ساختارگرایانه و باور به اندیشه‌های ساخت‌شکنانه یکی از تازه‌ترین راهکارهای موجود در فهم دین محسوب می‌شود. بر پایۀ این دیدگاه، هر دالّ می‌تواند مدلول‌های گوناگونی داشته باشد و دستیابی به یک فهم قطعی و ثابت از متون، امری غیر ممکن است. این پژوهش با روش تحلیلی- اسنادی به واکاوی اندیشه‌ها و پیش‌فرض‌های  فلسفی علی حرب از اندیشمندان ساخت‌شکن لبنانی پرداخته است که رودیکرد فلسفی وی بیشتر متأثر از ژاک دریدا فیلسوف فرانسوی می‌باشد. حرب در سیر فلسفی خود و پس از بهره‌مندی از اندیشه‌های فلسفی غرب و همچنین برخی متفکران عرب، تلاش کرده با در هم آمیختن برخی دستاوردهای اندیشه غربی و سنت بومی، راه خروجی برای تقابل جهان اسلام و غرب بیابد. وی در این راه نهایتاً به ارائه راه‌حل‌هایی تحت عنوان منطق تحویلی و عقل گردشی می‌پردازد که در این پژوهش به تبیین و تحلیل آنها پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

پیش‌فرض‌های فلسفی؛ ساخت‌شکنی؛ علی حرب؛ منطق تحویلی؛ عقل گردشی

مراجع

آهی، محمد و طاهری، محمد، «نقد و تحلیل نظریه ساخت‌شکنی دریدا در فهم متون»، فصلنامه نقد و نظر، دوره 24، ش93، 1398، 127-149.

ابن حنی، صلیحه، النص و اشکالیة القراءة فی کتاب (نص و الحقیقة) لعلی حرب،‌ جامعة قاصدی مرباح، دراسة ماجستیر، الجزایر، 2014م.

ابن عماره، وفاء، التفکیکیة فی الفکرالعربی المعاصر علی حرب انموذجا، جامعة محمد بوضیاف بالمسیلة، دراسة ماجستیر، الجزایر، 2016م.

بوعزه، محمد، «نقدالنص بین التفکیک و التأویل (قراءة فی مشروع علی حرب)»، مجلة التأویل و تحلیل الخطاب، ش1، 2021م، 11-40.

بیگی ملک‌آباد، هادی، «علی حرب مدرنیته را نافی سنت نمی‌داند»، گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر، کد خبر 3856389، 1395.

بیگی ملک‌آباد، هادی و پارسانیا، حمید، «روش‌شناسی رویکرد پساساختارگرایی علی حرب در نظریه اجتماعی»، مجله فرهنگی اجتماعی، دوره 7، ش25، 1394، 139-160.

بناهان، مریم، ایمانی، محسن، سجادی، سیدمهدی و صادق‌نژاد، علیرضا، «تبیینی از مبانی نظری اندیشه مرجعیت‌زدایی اخلاقی پساساختارگرا و نقد آن»، مجله پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، دوره 20، ش15، 1391، 129-151.

پارسانیا، حمید و بیگی ملک‌آباد، هادی، «ساخت‌شکنی و جامعه گردشی؛ روش‌شناسی رویکرد علی حرب»، مجله معرفت فرهنگی اجتماعی، دوره 11، ش42، 1399، 7-24.

حرب، علی، الماهیة والعلاقة نحو منطق تحویلی، المرکز الثقافی العربی، بیروت، 1998م.

حرب، علی، أزمنة الحداثة الفائقة، المرکز الثقافی العربی، بیروت، 2005م.

حرب، علی، خطاب الهویة، منشورات الاختلاف، الجزایر، 2008م.

حرب، علی، اسئلة الحقیقة و رهانات الفکر، دارالطلیعة، بیروت، 1994م.

دریوش، حلیمه، الرؤى النقدیة فی فکر علی حرب، جامعة جیلالی بونعامة خمیس ممیانة، دراسة ماجستیر،  الجزایر، 2015م.

دبابی، مدیحه، التفکیک فی الخطاب النقدی العربی المعاصر (علی حرب أنموذجا)، جامعۀ محمد لمین دبّاغین، أطروحۀ دکتوراه، الجزایر، 2019م.

زرشناس، شهریار، «درآمدی بر بنیانهای فلسفی ساختارگرا و ساخت‌شکنی در نقد ادبی»، مجله ادبیات داستانی، دوره 9، ش68، 1382، 12-21.

محمدی آسیابادی، علی، «نظریه ساخت‌شکنی و ساخت‌شکنی داستان بشر پرهیزگار»، مجله پژوهش‌های ادب عرفانی، دوره 1، ش 4، 1386، 191-216.