شناسایی ابعاد و مؤلفه های بخش عرضۀ گردشگری خلاق (مورد مطالعه: شهرمشهد به‌عنوان شهرجهانی گوهرسنگ ها)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 5، دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 38، فروردین 1401، صفحه 153-119   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2022.77534.1172

نویسندگان

اسماعیل قادری^{* 1}؛ سیدمجتبی محمود زاده²؛ سیدعلی حسینی²؛ مرضیه فیروزفر³

¹دانشیار گروه جهانگردی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

²استادیار گروه جهانگردی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری، مدیریت گردشگری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

شهر مشهد که یکی از مقاصد مهم زیارتی و گردشگری ایران به شمار می­رود، به‌دلیل وضعیت مناسب جغرافیایی و معدنی و همچنین سایر ظرفیت­های مربوطه به­عنوان شهرجهانی گوهرسنگ­ها اعلام شده است. گوهرسنگ­ها گذشته از درآمدزایی و اشتغال­زایی شگرفی که با خود به همراه دارند، مزایای فراوانی در زمینه­ های مذهبی، زیبایی، درمانی و... دارند که پتانسیل بهره ­گیری از آن­ها را در صنعت گردشگری دوچندان می‌کند. گردشگری خلاق نسل جدیدی از گردشگری است که از دو سمت عرضه و تقاضا مدنظر قرار گرفته است. یکی از مزایای این نوع گردشگری، ایجاد اعتماد در گردشگران برای خرید صنایع دستی اصیل است که این اعتماد به­ویژه در زمینة صنایع دستی همراه با گوهرسنگ در شهر مشهد ضرورت دارد. هدف عمده از نگارش مقالة پیش‌رو، شناسایی ابعاد و مؤلفه­های گردشگری خلاق در حوزة گوهرسنگ­ها در شهر مشهد با تمرکز بر بخش عرضه بود. به همین منظور، پس از مرور ادبیات و تحلیل محتوایی آن، مصاحبة نیمه‌ساختاریافته با 24 نفر از خبرگان حوزة گردشگری و گوهرسنگ­ها، تحلیل مضمون داده­ها به کمک نرم‌افزارMAXQDA20 انجام شد و چهار بعد (زیرساختی، مدیریتی، بازاریابی و محصولات و خدمات گردشگری خلاق)، 13 مضمون اصلی و 57 مضمون فرعی استخراج شد. در بخش کمّی، 13 مضمون اصلی این پژوهش، برای اولویت­ بندی در اختیار خبرگان حوزۀ گردشگری و حوزۀ گوهرسنگ­ها قرار داده شد. نتایج به‌دست‌آمده با استفاده از روش تصمیم­ گیری سوارای فازی به‌ترتیب اهمیت وزن­دهی شد. یافته ­های این پژوهش نشان می ­دهد، مهم­ترین مؤلفه‌های گردشگری خلاق در شهر مشهد در بخش عرضه، مباحث مدیریتی و قانونی و اقتصادی است و پس از آن به‌ترتیب، اهمیت فرهنگ­سازی و آموزش، استراتژی بازاریابی، فعالیت­های تبلیغی و ترویجی، ارتباطات و تعاملات، نوآوری و ایده‌پردازی، برندسازی، خدمات شهری، هویت و اصالت و فناوری به‌روز است.
 

کلیدواژه‌ها

گردشگری خلاق؛ گوهرسنگ؛ شهرمشهد؛ شهرجهانی؛ روش سوارا

مراجع

1. اسدی مرصع، ش. (1397). طراحی الگوی مدیریتی توسعة گوهرشهر جهانی مشهد (رساله دکتری منتشرنشدة رشتۀ مدیریت کسب و کار). دانشگاه سازمان مدیریت صنعتی، مشهد، ایران.
2. اسدی، ز.، و محمدی، ح. (1400). برندسازی شهری در راستای توسعة گردشگری خلاق به کمک مدل مدیریت برند شهری(CBM) (نمونة مورد مطالعه: شهرجونقان). مطالعات شهری، 40(10)، 27-42.
3. آمارنامة شهر مشهد. (1398). تراکم نقطه‌ای جمعیت شهر مشهد. بازیابی از

https://planning.mashhad.ir/data/10/file_manager/4674/j%201%20amarnameh%2098.pdf در 5 خرداد 1401.

 

4. ایمیدرو. (1399). سند ملی توسعة صنعت گوهرسنگ در کشور. تهران: سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران.
5. بذرافشان ج.، و بامری، ع. (1397). بررسی و تحلیل وضعیت گردشگری خلاق در شهر زاهدان. برنامه­ریزی منطقه‌ای، 8(31)، 167-180.
6. بسته نگار، م.، حسنی، ع.، و خاکزاربفروئی، م. (1396). طراحی مدل مفهومی گردشگری خلاق. گردشگری و توسعه، 11(6) ، 81-108.
7. بصیری، م.، و سیدسلماسی، س. (1389). راهبردهای توسعة صنعت سنگ­های قیمتی در ایران. علوم زمین، 76(19)، 107-112.
8. دبیرخانة شهرجهانی گوهرسنگ­ها. (1400). مشهد شهر جهانی صنایع دستی گوهرسنگ­ها ، بازیابی از

http://gemstones.razavichto.ir/Index-fa.aspx در 20 مرداد 1400.

 

9. دوستی، ف.، زال، م.، و رمضان‌زاده لسبویی، م. (1398). سنجش ظرفیت­های گردشگری خلاق در کلان­شهر تبریز. گردشگری شهری، 2(6)، 1-13.
10. رحیمی­فرد، ق.، قربانی، ر.، بابایی اقدم، ف.، و حیدری چیانه، ر. (1400). ارزیابی شاخص ­های شهر خلاق در ایجاد گردشگری خلاق شهری (مطالعة موردی: خوی). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 4(53) ، 1509-1522.
11. رسولی، ن.، موسوی، م.، و هوشیار، ح. (1399). تدوین سناریوهای گردشگری خلاق در شهر ارومیه. دانش شهرسازی، 4(4)، 110-116.
12. سالاری پور، ع.، حسام، م.، برادران سقرلو، آ.، و حمیدی، آ. (1399). تبیین راهبردهای توسعة گردشگری خلاق در شهر رشت، گردشگری شهری، 127(3)، 127-142.
13. صفائی‌پور، م.، و جعفری، ی. (1400). تحلیل وضعیت مؤلفه­های گردشگری خلاق در کلان­شهر تبریز به­عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 60(21)، 107-126.
14. متوسل الحق، آ. (1394). شناسایی ظرفیت­های توسعة گردشگری خلاق در مقصد شهری یزد (پایان­نامة کارشناسی‌ارشد منتشرنشده رشته مدیریت جهانگردی). دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
15. محمدی، ع.، محرر، م.، و باباخانی‌فرد، م. (1395). ارائة چارچوبی برای ارزیابی محصولات گردشگری خلاق با استفاده از کارت امتیازی متوازن. گردشگری و توسعه، 34(5)، 8-17.
16. مهاجر، ب.، شفیعی، ز.، و خواجه احمدعطاری، ع. (1397). بررسی نقش گردشگری خلاق هنرمحور با تأکید بر آموزش صنایع دستی به کودکان (مطالعة موردی: شهر اصفهان). ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(3)، 217-240.

 

17. Ali, F., Ryu, K., & Hussain, K. (2016). Influence of experiences on memories, satisfaction and behavioral intentions: A study of creative tourism. Journal of Travel & Tourism Marketing, 33(1), 85-100.
18. Altingoz, M., Smith, N., Duzgun H., Syvrud, P., & Ali, S. (2019). Color and local heritage in gemstone branding: A comparative study of blue zoisite (Tanzanite) and color-change diaspore (Zultanite/Csarite). The Extractive Industries and Society, 6(4), 1030-1039.
19. Ardhala, A., Santoso, E., & Sulistyarso, H. (2016). Influence factors on the development of creative industry as tourism destination (Case study: Footwear village in Mojokerto city). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 227, 671-679.
20. Ariyarathne, M., & Fernando, P. I. N. (2014). Identification of potentials to promote gem tourism in Sri Lanka, Paper presented at the 5th Research Symposium of Uva Wellassa University, Sri Lanka
21. Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology.
    Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
22. Buaban, M. (2016). Community-based creative tourism management to enhance local sustainable development in Kanchanaburi province, Thailand (Unpublished doctoral dissertation in Management Studies). University of Exeter, England.
23. Chen, C. F., & Chou, S. H. (2019). Antecedents and consequences of perceived coolness for Generation Y in the context of creative tourism-A case study of the Pier 2 Art Center in Taiwan. Tourism Management, 72, 121-129.
24. Creswell, J. (2007). Ualitative inquirey and research design: Choosing among five approaches. London: Sage.
25. Dehnavi, A., Nasiri, I., Pradhan, B., & Varzandeh, M. (2015). A new hybrid model using step-wise weight assessment ratio analysis (SWARA) technique and adaptive neuro-fuzzy inference system (ANFIS) for regional landslide hazard assessment in Iran. Catena, 135, 122-148.
26. Fernando, I. (2016). Marketing for a Niche: Paradigm towards Gem tourism to uplift socio-economic development in Sri Lanka. International Journal of Business and Management,10(4), 1-20.
27. Fillis, I. (2017). Entrepreneurial crafts and the tourism industry. In Tourism and entrepreneurship (pp. 150-164). London: Routledge.
28. Hallier, B. (2011). Defining the mining tourism: Case study Idar-Oberstein. Cactus Tourism Journal, 2(1), 12-15.
29. Jafari, J., Xiao, H. (Editors). (2016). Encyclopedia of tourism. Switzerland: Springer International Publishing.
30. Juzefovič, A. (2015). Creative tourism: The issues of philosophy, sociology and communication. Creativity Studies, 8(2), 73-74.
31. Keršuliene, V., Zavadskas, E. K., &Turskis, Z. (2010). Selection of rational dispute resolution method by applying new step wise weight assessment ratio analysis (SWARA). Journal of Business Economics and Management, 11(2), 243-258.
32. King, N., & Horrocks, C. (2010). Interviews in qualitative research. London: Sage.
33. Molokáč, M., & Slovakia, K. (2015). Gemstones in Geotourism. GeoJournal of Tourism and Geosites, 1(1), 7-13
34. (2014). Tourism and the creative economy, OECD Studies on Tourism. OECD Publishing, Paris. Retrieved from https://read.oecd-ilibrary.org/industry-and-services/tourism-and-the-creative-economy_9789264207875-en#page10
35. Perçin, S. (2019). An integrated fuzzy SWARA and fuzzy AD approach for outsourcing provider selection. Journal of Manufacturing Technology Management, 30(2), 531-552.
36. Prince, S. (2011). Establishing the connections between the goals of sustainable development and creative touris (Unpublished master’s thesis in Science and Technology). Uppsala University, Uppsala, Sweden.
37. Remoaldo, P., Serra, J., Marujo, N., Alves, J., Goncalves, A., Cabeca, S., & Duxbury, N. (2020). Profiling the participants in creative tourism activities: Case studies from small and medium sized cities and rural areas from Continental Portugal, Tourism Management Perspectives, 36 ,100746.
38. Richards, G. (2009). Creative tourism and local development. In Wurzburger, A. Pattakos, & A. Pratt (Eds.), Creative Tourism: A global conversation (pp. 78-90). Santa Fe: Sunstone Press.
39. Richards, G. (2021). Developing craft as a creative industry through tourism. Brazilian Creative Industries Journal, 1(1), 1-20.
40. Richards, G. W. (2009). Creative tourism and local development. In R. Wurzburger, A. Pattakos, & S. Pratt (Eds.), Creative tourism: A global conversation (pp. 78-90). Sunstone Press.
41. Sano, H. (2016). Theoretical consideration on creative tourism. Journal of Global Tourism Research, 1(2), 127-132.
42. Sarantou, M., Kugapi, O., & Huhmarniemi, M. (2021). Context mapping for creative tourism. Annals of Tourism Research, 86, 103064,1-11
43. Tan, S., Kung, S., & Luh, D. (2013). A model of ‘creative experience’ in creative tourism. Annals of Tourism Research, 41, 153–174.
44. United Nations Conference for Trade and Development (UNCTAD). (2018). Creative economy outlook: Trends in international trade in creative industries, United Nations. Retrieved February 2, 2022, from https:// org/ system/ files/ official-document/ditcted2018d3_en.pdf
45. Virginija, J. (2016). Interaction between cultural/creative tourism and tourism/cultural heritage industries. In L. Butowski (Ed.). Tourism from empirical research towards practical application (pp. 137-156), Rijeka: InTech.
46. Wang, Ch., Liu, J., & Zhang, L. (2020). Impact of tourist experience on memorability and authenticity: A study of creative tourism. Journal of Travel & Tourism Marketing, 37(1), 48–63.
47. Yozcui Ö. K., & İçöz O. (2010). A model proposal on the use of creative tourism experiences in congress tourism and the congress marketing mix. Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, 8(3), 105–113.