بررسی تطبیقی ساختار آیینی نوروز سیاوشان و آکیتو برمبنای نظریّة اسطوره و آیین

جستارهای نوین ادبی

دوره 55، شماره 2 - شماره پیاپی 217، شهریور 1401، صفحه 1-25   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی.

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2022.74073.1213

نویسندگان

ریحانه رحمانی¹؛ فرزاد قائمی^{* 1}؛ مه دخت پورخالقی چترودی²

¹دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مدّعای اصلی نظریّة اسطوره و آیین، تأثیرگذاری اسطوره‌‌ها و آیین‌‌ها بر یکدیگر و درنتیجه وابستگی اسطوره به آیین است. بنا بر این نظریّه، اسطوره و آیین ساختاری مشترک دارند. سیاوش در فرهنگ ایرانی و تموز در فرهنگ سامی از ایزدان گیاهی و دو آیین «نوروز سیاوشان» و «آکیتو (نوروز بابلی)»، آیین‌های مرتبط با این اسطوره‌ها هستند. با توجّه به نظریّۀ اسطوره‌ و آیین، در این جستار ابتدا دو آیین مورد نظر را بررسی کرده و سپس به مقایسة ساختار «آکیتو» با «نوروز سیاوشان» و دیگر آیین‌های مرتبط باقی‌مانده از آن؛ مانند «عمونوروز» و «میر نوروزی» با عنوان الگووارة قربانی پادشاه مقدّس پرداخته‌ایم. یافته‌های پژوهش نشان داد که وجه اشتراک موجود در ساختار اسطوره-آیینی سیاوش و تموز، تکرار نمایشی هر سالة این آیین‌ها و تکرار الگوی مرگ و تولّد دوبارۀ شاه است. قربانی شاه رکنی اصلی است که برای بازگشت برکت به جامعه در هر دو آیین اجرا می‌شود. وجود دوگانگی سوگواری و شادخواری، برگزاری سوگواری‌ با محوریّت زنان، وجود مکان‌های مخصوص برای اجرای آیین و ساختن پیکرک ایزد از جمله شباهت‌های موجود در هر دو آیین است.

کلیدواژه‌ها

اسطوره و آیین؛ نوروز سیاوشان؛ آکیتو؛ سیاوش؛ تموز

مراجع