| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,091 |
| تعداد مقالات | 21,679 |
| تعداد مشاهده مقاله | 79,623,859 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 25,517,513 |
بررسی و نقد فضائح الباطنیه ابوحامد غزالی | ||
| جستارهایی در فلسفه و کلام | ||
| مقاله 12، دوره 53، شماره 1 - شماره پیاپی 106، شهریور 1400، صفحه 217-238 اصل مقاله (605.8 K) | ||
| نوع مقاله: علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2022.71999.1056 | ||
| نویسندگان | ||
| شبنم فرجی* 1؛ فاطمه احمدی2 | ||
| 1گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران | ||
| 2عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه لرستان | ||
| چکیده | ||
| در کتاب «فضائح‌الباطنیة»، غزالی در رد عقاید باطنیان، به نقد عصمت و نصّ بر امام پرداخته و عقایدی را به باطنیان نسبت داده که مورد تردید هستند. در این پژوهش به معرفی این کتاب، بررسی روش و ادبیات غزالی و نقد محتوای کتاب پرداخته شده است. انتقادات اصلی غزالی در انکار روش عقلی توسط باطنیان، اعتقاد به عصمت امام و اعتقاد به وجود نص بر امام است که مورد دوم و سوم میان باطنیان و امامیه مشترک است و عمده اختلاف آنان در تعیین مصداق امامت است، از این رو غزالی امامیه را نیز نقد می‌کند. مهم‌ترین استدلال غزالی عبارت است از این‌که باطنیان روش عقلی را منکرند، بنابراین فهم را منحصر در تعلیم امام معصومِ منصوص می‌کنند، اما امام نه معصوم است و نه منصوص، زیرا عصمت امام منجر به پذیرفتن وحی بر امام و نفی خاتمیت می‌شود و از نص متواتر بر امام لازم می‌آید علم به وجود و بداهت نص ضروری باشد و فرد حتماً امام شود. به این استدلال چنین پاسخ داده شده که باطنیان روش عقلی را انکار نمی‌کنند، بلکه آن را ناکافی می‌دانند. غزالی در مورد دوم و سوم نیز انکار عقل توسط باطنیان را مبنای استدلال‌های خود قرار می‌دهد؛ لذا استدلال‌های او در این موارد نیز بر مقدمه‌ای کاذب استوار است و این‌که ائمه نوعی علم لدنی خطاناپذیر دارند که غزالی آن را می‌پذیرد و ائمه مدعی امامت هستند، نه نبوت و نیز تواتر و بداهت مستلزم تصدیق یکسان همۀ افراد نیست و بداهت یک امر منجر به وقوع آن نمی‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فضائح‌الباطنیة؛ غزالی؛ باطنیه؛ امامت؛ عصمت | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
استرآبادی، امین، الفوائدالمدینة، تحقیق رحمت‌الله رحمتی، موسسه نشر اسلامی، قم، 1424ق.
بغدادی، عبدالقاهر، الفرق‌بین‌الفرق و بیان الفرقةالناجیة منهم، دارالجیل ـ دار‌الآفاق، بیروت، 1408ق.
جرجانی، السیدالشریف علی‌بن‌محمد، التعریفات، تحقیق عبدالرحمن‌عمیرة، عام‌الکتب، بیروت، 1407ق.
حرعاملی، محمدبن‌حسن، وسائل‌الشیعة، تحقیق محمدرضا جلالی، موسسه آل‌البیت(ع)، قم، 1414ق.
دفتری، فرهاد، «غزالی و اسماعیلیه»، مجلۀ معارف، ش3، سال اول، 1363، 179-198.
زرین‌کوب، عبدالحسین، فرار از مدرسه دربارۀ زندگی و اندیشه ابوحامدغزالی، انجمن آثار ملی، تهران، 1353.
شیروانی، علی، ترجمه و شرح کشف‌المراد، دارالعلم، قم، 1392.
غزالی، محمدبن‌محمد، فضائح‌الباطنیة، به تصحیح محمدعلی قطب، مکتبة‌العصریة، بیروت، 1422ق.
غزالی، محمدبن‌محمد، مقاصدالفلاسفة، به تصحیح سلیمان دنیا، دارالمعارف، قاهره، 1916م.
غزالی، محمدبن‌محمد، الاقتصادفی‌الاعتقاد، دارالکتب‌العلمیه، بیروت، 1409ق.
غزالی، محمدبن‌محمد، نصیحةالملوک، به تصحیح جلال‌همایی، چاپخانۀ مجلس، تهران، 1317.
غزالی، محمدبن‌محمد، المنقذمن‌الضلال، ترجمه صادق‌آدینه‌وند، امیرکبیر، تهران، 1362.
غزالی، محمدبن‌محمد، احیاء علوم‌الدین، ترجمه مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو، ج1، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1389.
غزالی، محمدبن‌محمد، علم لدنی، ترجمه زین‌الدین کیانی‌نژاد، موسسه مطبوعاتی عطائی، تهران، 1361.
فخر رازی، ابوعبدالله محمدبن‌عمر، البراهین در علم کلام، مقدمه و تصحیح سیدمحمدباقر سبزواری، ج2، دانشگاه تهران، تهران، 1342.
فخر رازی، ابوعبدالله محمدبن‌عمر، مناظرات‌الرازی، انتشارات مجلس مطبوعات دائره‌المعارف عثمانیه، حیدرآباد دکن هند،1300.
قبادیانی، ناصرخسرو، وجه دین، تصحیح و تشحیح غلامرضا اعوانی، انجمن فلسفۀ ایران، تهران، 1356.
کرمانی، حمیدالدین، المصابیح‌فی‌إثبات‌الامامة، تحقیق مصطفی‌غالب، دارالمنتظر، بیروت، 1416ق.
محجوب، محمدجعفر، «غزالی و اسماعیلیان: مروری بر«فضائح‌الباطنیة»، مهم‌ترین کتاب وی در این زمینه»، ایران نامه، ش16، سال پنجم، 1365، 616-678.
مظفر، محمدرضا، المنطق. ج1، تعلیق غلامرضا فیاضی، موسسه نشراسلامی، قم، 1387. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,803 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 882 |
||