ارائه یک رویکرد یکپارچه به منظور سنجش تاب آوری شهری با استفاده از روش ترکیبی تصمیم گیری چند معیاره

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 شهریور 1401   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.75933.1180

نویسندگان

آزاده جمالی¹؛ مریم رباطی^{* 2}؛ هانیه نیکومرام²؛ فروغ فرساد³؛ حسین آقامحمدی⁴

¹دانشجو دکتری محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

²استادیار محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

³استادیار گروه علوم محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

⁴استادیار جی ای اس و سنجش از دور، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

امروزه تغییرات زیادی در نگرش نسبت به خطرات ایجاد شده است؛ به گونه‌ای که جامعه جهانی تاب‌آوری را یک استراتژی مهم در تقویت ظرفیت جوامع و شهرها می‌دانند. در این راستا، در این پژوهش از روش DEMATEL به‌منظور ارزیابی روابط علّت و معلولی میان معیارها، از روش ANP جهت تعیین میزان اهمیت هر یک از معیارها و از روش بهینه‌سازی چند معیاره حل سازشی VIKOR برای رتبه‌بندی تاب آوری مناطق شهری تهران استفاده شده است. در مرحله اول، معیارهای تأثیرگذار بر تاب‌آوری در 4 بعد (محیط‌زیستی، اقتصادی، کالبدی و نهادی)، 11 معیار و 31 زیرمعیار بر اساس روش دلفی انتخاب و به‌منظور بررسی روابط علی معیارها و زیرمعیارهای پژوهش از روش DEMATEL استفاده شد. یافته‌های حاصل از پژوهش نشان‌دهنده آن بود که براساس مقادیر (D-R)، از بین ابعاد چهارگانه تاب‌آوری شهری بعد محیط‌زیستی با مقدار (18/1) تأثیرگذارترین معیار تاب‌آوری شهری بود. همچنین نتایج حاصل از ANP نشان داد در بین معیارهای مورد بررسی، بلایا و مخاطرات طبیعی در بعد محیط‌زیستی، زیرساخت شهری در بعد کالبدی و نرخ اشتغال در بعد اجتماعی- اقتصادی بالاترین میزان تأثیرگذاری را داشتند. همچنین نتایج حاصل از ویکور نشان داد که منطقه 4 از میزان تاب‌آوری بالا و منطقه 12 از تاب‌آوری پایینی برخوردار است. به‌طور کلی می‌توان گفت مناطق شهرداری که در مرکز شهر تهران واقع شده‌اند نسبت به دیگر مناطق شهری از تاب‌آوری کمتری در برابر بحران‌ها برخوردار می‌باشند. یافته‌ها به برنامه‌ریزان و مدیران شهری کمک می‌کند تا معیارهای گروه علت را برای تعریف برنامه‌های پیشگیری اولویت‌دار برای افزایش تاب‌آوری شهری در نظر بگیرند.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری شهری؛ تصمیم‌گیری چند معیاره؛ روش DEMATEL؛ روش ویکور؛ آسیب‌پذیری

مراجع