ارزیابی و شناسایی پهنه‌های مستعد احداث شهرک‌ صنعتی در شهرستان ارومیه

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 11، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 47، مهر 1402، صفحه 217-240   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.78283.1268

نویسندگان

امید پیریان کلات¹؛ رکسانا کامکار قربان‌زاده²؛ پارسا زمانی²؛ کرامت اله زیاری^{* 3}

¹کارشناس ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

²کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

³فوق دکترای مهندسی شهرسازی، استاد دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

شهرستان ارومیه به­عنوان منطقه­ای با پتانسیل بالا جهت توسعه مراکز صنعتی است. بااین‌حال، در چند دهه اخیر، توسعه بی­رویه صنایع در این محدوده منجر به ایجاد مسائل و مخاطرات طبیعی و زیست‌محیطی­ گردیده، ازآنجاکه برخی از مخاطرات تماماً طبیعی هستند اما عمده مخاطرات و فجایع زیستی به علت فعالیت­های انسانی رخ می­دهند؛ در این میان شناسایی پهنه­های صنعتی که کمترین مخاطره را به دنبال داشته باشد ضروری به نظر می­رسد، پژوهش حاضر با هدف شناسایی پهنه­های مستعد احداث شهرک صنعتی در شهرستان و ارزیابی پهنه­های موجود صنعتی انجام گرفته است، روش انجام پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف کاربردی بوده، به‌منظور گردآوری آمار و اطلاعات موردنیاز در رابطه با موضوع، از مطالعات کتابخانه­ای نیز بهره گرفته شد. جهت دستیابی به اهداف پژوهش از روش­ ارزیابی چندمعیارۀ تلفیقی بولین و فازی استفاده گردید؛ در ابتدا با تکیه بر هفت معیارِ فاصله از شهر، شیب، ارتفاع، گسل، آبراهه، خطوط ارتباطی و کاربری اراضی، نقشه­های قیود و عوامل ترسیم گشت؛ در مرحلۀ دوم نقشۀ مناسبت اولیه فازی و مناسبت اولیۀ بولین تهیه گردید و درنهایت، با توجه به ضرایب همبستگی و انحراف معیار عملگرها، گامای 0.5 به‌عنوان مناسب­ترین گاما جهت همپوشانی دو نقشه مذکور انتخاب گردید؛ نتایج حاصله حاکی از آن بود که حدوداً 94 درصد از مساحت منطقه برای استقرار صنایع کاملاً نامناسب است و تنها حدوداً 6 درصد از محدوده در طبقۀ حدوداً مناسب تا کاملاً مناسب قرار گرفته­اند. در ارزیابی استقرار پهنه­های صنعتی موجود، مشخص شد که شهرک صنعتی فاز یک، دو، ناحیۀ صنعتی کریم آباد و شهرک الکترونیک و صنایع غذایی در محدودۀ نامناسب استقرار قرار دارند؛ همچنین مساحت 8 کیلومترمربع از شهرک صنعتی فاز سه در محدودۀ مناسب استقرار و 1 کیلومترمربع آن در محدودۀ نامناسب استقرار، واقع شده است.

کلیدواژه‌ها

منطق بولین؛ منطق فازی؛ شهرک‌های صنعتی؛ ارزیابی استقرار؛ شهرستان ارومیه

مراجع

افشاری، سمیرا؛ لطفی، علی؛ 1399. مکانیابی صنایع با استفاده از روش‌های ارزیابی چندمعیاره در شهرستان گلپایگان. فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی «سپهر». 29(116)، 151-166https://www.sepehr.org/article_242866.html?lang=fa

خلیجی، محمدعلی؛ سعیده زرآبادی، زهراسادات؛ 1394. تحلیلی بر مکان­یابی شهرک­های صنعتی در شهرستان تبریز با بهره‌گیری از مدل­های تصمیم­گیری چند معیاره. فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه­ریزی منطقه­ای. 5 (19)، 101-114.https://jzpm.marvdasht.iau.ir/?_action=articleInfo&article=916

سالاری، مسعود؛ شریعت، سید محمود؛ رحیمی، راضیه؛ دشتی، سولماز؛ 1397. ارزیابی توان سرزمین به‌منظور استقرار کاربری شهرک صنعتی با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره و AHP (مطالعه موردی: جزیره قشم). فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای). 8(3)، 303-315. https://www.jgeoqeshm.ir/article_69935.html

سالنامه آماری کل کشور، استان آذربایجان غربی، ۱۳۹۸

صابری فر، رستم؛ 1391. مطالعه توسعه فیزیکی شهر بیرجند با معیار مخاطرات محیطی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش­های بوم‌شناسی شهری، 3(6)، 93-102.‎https://grup.journals.pnu.ac.ir/article_1060.html

کرمی، فریبا؛ قنبری، ابوالفضل؛ علیرضایی، معصومه؛ 1398. تحلیلی بر مکانیابی شهرک­های صنعتی شهرستان بستان‌آباد با استفاده از روش­های تصمیم­گیری چند معیاره. فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای). 10 (1-2)، 626-607.https://www.jgeoqeshm.ir/article_104514.html

مجیدی خامنه، بتول؛ جنگی، حسن؛ 1393. تحلیل فضایی استقرار بهینۀ شهرک‌های صنعتی در پیرامون شهرها با بهره‌گیری از مدل‌های تلفیقی بولین و فازی در محیط GIS مطالعه موردی: کلانشهر تبریز. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 7(25)، 19-37.‎https://urs.ui.ac.ir/article_20137.html

معتمدی، محمد؛ زعفرانلو، عطااله؛ خالقی، محمد؛ 1392. مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی با استفاده از GIS فازی نمونه موردی (شهرک صنعتی شیروان). فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش­های نو در جغرافیای انسانی. 6 (1)، 114-104.https://geography.garmsar.iau.ir/article_665605.html

یاسوری، مجید؛ 1392. بررسی وضعیت استقرار صنایع و مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی در شهرستان مشهد. مجله آمایش سرزمین. 5(2)، 261-288.‎https://jtcp.ut.ac.ir/article_50085.html

 

Aghmashhadi, A. H., Azizi, A., Hoseinkhani, M., Zahedi, S., & Cirella, G. T., 2022. Industrial park land capability assessment and post-evaluation in Markazi province. Applied Geomatics, 14(1), 105-118. https://doi.org/10.1007/s12518-021-00415-x

Aljohani, K., & Thompson, R. G., 2020. A multi-criteria spatial evaluation framework to optimise the siting of freight consolidation facilities in inner-city areas. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 138, 51-69. https://doi.org/10.1016/j.tra.2020.05.020

Alkaradaghi, K., Ali, S. S., Al-Ansari, N., Laue, J., & Chabuk, A., 2019 a. Landfill site selection using MCDM methods and GIS in the Sulaimaniyah Governorate, Iraq. Sustainability, 11(17), 4530. https://doi.org/10.3390/su11174530

Al-Mulali, U., Weng-Wai, C., Sheau-Ting, L., & Mohammed, A. H., 2015. Investigating the environmental Kuznets curve (EKC) hypothesis by utilizing the ecological footprint as an indicator of environmental degradation. Ecological indicators, 48, 315-323. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2014.08.029

Arabsheibani, R., Kanani Sadat, Y., & Abedini, A., 2016. Land suitability assessment for locating industrial parks: a hybrid multi criteria decision‐making approach using Geographical Information System. Geographical Research, 54(4), 446-460. https://doi.org/10.1111/1745-5871.12176

Aung, T. S., 2017. Evaluation of the environmental impact assessment system and implementation in Myanmar: Its significance in oil and gas industry. Environmental Impact Assessment Review, 66, 24-32. https://doi.org/10.1016/j.eiar.2017.05.005

Badi, I., Ballem, M., & Shetwan, A., 2018. SITE SELECTION OF DESALINATION PLANT IN LIBYA BY USING COMBINATIVE DISTANCE-BASED ASSESSMENT (CODAS) METHOD. International Journal for Quality Research, 12(3). https://doi.org/10.18421/IJQR12.03-04

Barzehkar, M., Dinan, N. M., Mazaheri, S., Tayebi, R. M., & Brodie, G. I., 2019. Landfill site selection using GIS-based multi-criteria evaluation (case study: SaharKhiz Region located in Gilan Province in Iran). SN Applied Sciences, 1(9), 1-11. https://doi.org/10.1007/s42452-019-1109-9

Chauhan, A., & Singh, A., 2016. A hybrid multi-criteria decision making method approach for selecting a sustainable location of healthcare waste disposal facility. Journal of Cleaner Production, 139, 1001-1010. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.08.098

Cheng, C., & Thompson, R. G., 2016. Application of boolean logic and GIS for determining suitable locations for Temporary Disaster Waste Management Sites. International Journal of Disaster Risk Reduction, 20, 78-92. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2016.10.011

Fenno, L. E., Mattis, J., Ramakrishnan, C., Hyun, M., Lee, S. Y., He, M., ... & Deisseroth, K., 2014. Targeting cells with single vectors using multiple-feature Boolean logic. Nature methods, 11(7), 763-772. https://doi.org/10.1038/nmeth.2996

Francis, A., 2015. Analyzing the environmental impact assessment process for sustainable development of the oil and gas industry in Trinidad and Tobago. Electrical thesis dissertation. https://digitalcommons.georgiasouthern.edu/etd/1321/

Gbanie, S. P., Tengbe, P. B., Momoh, J. S., Medo, J., & Kabba, V. T. S., 2013. Modelling landfill location using geographic information systems (GIS) and multi-criteria decision analysis (MCDA): case study Bo, Southern Sierra Leone. Applied Geography, 36, 3-12. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2012.06.013

Ghasemi, G., Noorollahi, Y., Alavi, H., Marzband, M., & Shahbazi, M., 2019. Theoretical and technical potential evaluation of solar power generation in Iran. Renewable Energy, 138, 1250-1261. https://doi.org/10.1016/j.renene.2019.02.068

Ghobadi, M. H., Babazadeh, R., & Bagheri, V., 2013. Siting MSW landfills by combining AHP with GIS in Hamedan province, western Iran. Environmental earth sciences, 70(4), 1823-1840 https://doi.org/10.1007/s12665-013-2271-9

Hadipour, A., Vafaie, F., & Hadipour, V., 2015. Land suitability evaluation for brackish water aquaculture development in coastal area of Hormozgan, Iran. Aquaculture international, 23(1), 329-343. https://doi.org/10.1007/s10499-014-9818-y

Hermann, B. G., Kroeze, C., & Jawjit, W., 2007. Assessing environmental performance by combining life cycle assessment, multi-criteria analysis and environmental performance indicators. Journal of cleaner production, 15(18), 1787-1796. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2006.04.004

Ibrahim, G. R. F., Hamid, A. A., Darwesh, U. M., & Rasul, A., 2021. A GIS-based Boolean logic-analytical hierarchy process for solar power plant (case study: Erbil Governorate—Iraq). Environment, Development and Sustainability, 23(4), 6066-6083. https://doi.org/10.1007/s10668-020-00862-3

Izadikhah, M., & Saen, R. F., 2016. A new preference voting method for sustainable location planning using geographic information system and data envelopment analysis. Journal of Cleaner Production, 137, 1347-1367. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.08.021

Khamis, A., Khatib, T., Yosliza, N. A. H. M., & Azmi, A. N., 2020. Optimal selection of renewable energy installation site in remote areas using segmentation and regional technique: A case study of Sarawak, Malaysia. Sustainable Energy Technologies and Assessments, 42, 100858. https://doi.org/10.1016/j.seta.2020.100858

Kharat, M. G., Kamble, S. J., Raut, R. D., & Kamble, S. S., 2016. Identification and evaluation of landfill site selection criteria using a hybrid Fuzzy Delphi, Fuzzy AHP and DEMATEL based approach. Modeling Earth Systems and Environment, 2(2), 1-13. https://doi.org/10.1007/s40808-016-0171-1

Khavarian-Garmsir, A. R., & Rezaei, M. R., 2015. Selection of appropriate locations for industrial areas using GIS-Fuzzy methods. a case study of Yazd Township, Iran. Journal of Settlements and Spatial Planning, 6(1), 19-25.

Lewis, S. M., Gross, S., Visel, A., Kelly, M., & Morrow, W., 2015. Fuzzy gis‐based multi‐criteria evaluation for us agave production as a bioenergy feedstock. Gcb Bioenergy, 7(1), 84-99. https://doi.org/10.1111/gcbb.12116

Li, Y., Lin, C., Wang, Y., Gao, X., Xie, T., Hai, R., ... & Zhang, X., 2017. Multi-criteria evaluation method for site selection of industrial wastewater discharge in coastal regions. Journal of Cleaner Production, 161, 1143-1152.

Luo, C., Ju, Y., Gonzalez, E. D. S., Dong, P., & Wang, A., 2020. The waste-to-energy incineration plant site selection based on hesitant fuzzy linguistic Best-Worst method ANP and double parameters TOPSIS approach: A case study in China. Energy, 211, 118564. https://doi.org/10.1016/j.energy.2020.118564

Mierzwiak, M., & Calka, B., 2017. Multi-criteria analysis for solar farm location suitability. Reports on Geodesy and Geoinformatics, 104. https://doi.org/10.1515/rgg-2017-0012

Motlagh, Z. K., & Sayadi, M. H., 2015. Siting MSW landfills using MCE methodology in GIS environment (Case study: Birjand plain, Iran). Waste management, 46, 322-337. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2015.08.013

Nuhu, S. K., Reba, M. N. M., Abd Manan, Z., Alwi, S. R. W., & Ridzuan, F. N. S., 2022. Assessing the Criteria of Eco-Industrial Park Site Selection for the Sustainable Development Goals Initiatives. In Sustainability Management Strategies and Impact in Developing Countries. Emerald Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S2040-726220220000026011

Reisi, M., Aye, L., & Soffianian, A., 2011. Industrial site selection by GIS in Isfahan, Iran. In 2011 19th International Conference on Geoinformatics (pp. 1-4). IEEE. https://doi.org/10.1109/GeoInformatics.2011.5981171

Rikalovic, A., Cosic, I., & Lazarevic, D., 2014. GIS based multi-criteria analysis for industrial site selection. Procedia engineering, 69, 1054-1063.

Rikalovic, A., Cosic, I., Labati, R. D., & Piuri, V., 2015. A comprehensive method for industrial site selection: the macro-location analysis. IEEE Systems Journal, 11(4), 2971-2980. https://doi.org/10.1109/JSYST.2015.2444471

Saadat Foomani, M., Karimi, S., Jafari, H., & Ghorbaninia, Z., 2017. Using boolean and fuzzy logic combined with analytic hierarchy process for hazardous waste landfill site selection: A case study from Hormozgan province, Iran. Advances in environmental technology, 3(1), 11-25. https://doi.org/10.22104/aet.2017.502

Yankiv-Vitkovska, L., Peresunko, B., Wyczałek, I., & Papis, J., 2020. Site selection for solar power plant in Zaporizhia city (Ukraine). Geodesy and Cartography, 69(1). https://doi.org/12.10.24425/gac.2020.131076

Yousefi, H., Hafeznia, H., & Yousefi-Sahzabi, A., 2018. Spatial site selection for solar power plants using a gis-based boolean-fuzzy logic model: A case study of Markazi Province, Iran. Energies, 11(7), 1648. https://doi.org/10.3390/en11071648

Zailani, S., Wahid, N. A., Premkumar, R., & Sathasivam, M., 2007. The relationship between quality improvement and firms' productivity in Malaysia. International Journal of Productivity and Quality Management, 2(3), 347-364.

Zarin, R., Azmat, M., Naqvi, S. R., Saddique, Q., & Ullah, S., 2021. Landfill site selection by integrating fuzzy logic, AHP, and WLC method based on multi-criteria decision analysis. Environmental Science and Pollution Research, 28(16), 19726-19741. https://doi.org/10.1007/s11356-020-11975-7

Zhang, J., Xu, C., Song, Z., Huang, Y., & Wu, Y., 2019. Decision framework for ocean thermal energy plant site selection from a sustainability perspective: The case of China. Journal of Cleaner Production, 225, 771-784. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.04.032