منطقه‌ای‌شدن مداخلۀ قدرت‌های بزرگ و سیاست خاورمیانه‌ای روسیه

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، فروردین 1402، صفحه 367-393   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2022.71569.1120

نویسندگان

ولی گل‌محمدی^{* 1}؛ آرمینا آرم²

¹استادیارگروه روابط بین‌الملل ،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه تربیت مدرس،تهران،ایران،(نویسنده مسئول)

²دانش آموخته دکترای روابط بین الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران،تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر به‌منظور فهم چارچوب‌مند سیاست خاورمیانه‌ای روسیه نگاهی فراتر از ایده‌های غالب مطرح می‌کند. براساس دیدگاه‌های جریان اصلی، غرب نقش محوری در شکل‌دهی به سیاست خاورمیانه‌ای روسیه دارد و کم و کیف حضور خاورمیانه‌ایِ مسکو به‌طور عمده تابعی از سطح تنش و تشدید اختلافات روسیه با ایالات متحده بوده است. چنین ایده‌هایی بدون توجه به پویایی‌های بین‌المللی و پیچیدگی‌های محیط در حال تغییر خاورمیانه همچنان براساس یک ذهنیت تئوریک جنگ سردی از احیای نقش شوروی در منطقه و تصمیم روسیه در به چالش کشیدن ایالات متحده سخن می‌گویند. در مقابل، ایده‌ اصلی این مقاله در عین بهره‌برداری از مفروضه‌های کلیدی جریان اصلی، به منطقه‌ای‌شدن سیاست و امنیت در خاورمیانه و نقش فزآینده کنشگران و پویایی‌های نوظهور منطقه‌ای تأکید می‌کند که ناگزیر گزینه‌ها، منافع و دغدغه‌های متفاوتی پیش‌روی مداخله قدرت‌های بزرگ به‌ویژه روسیه قرار می دهد. براساس چارچوب منطقه‌ای شدن مداخله قدرت‌های بزرگ، سیاست خاورمیانه‌ای روسیه و مداخله فزآینده آن در معادلات منطقه‌ای بیش از آنکه متأثر از متغیرهای سیستمیک همچون پویایی‌های روابط با غرب باشد، تحت تأثیر پویایی‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی درون خاورمیانه است که به‌طور فزآینده‌ای پیشران‌های تعیین‌کننده آن منطقه‌ای شده‌اند و فرصت‌ها و تهدیدات متنوعی را در حوزه‌های مختلف تروریسم، انرژی، فروش تسلیحات، و روابط خارجی با دولت‌های منطقه پیش‌روی رهبران عمل‌گرای روسیه گذاشته است. چنین حضوری برای روسیه به‌معنای بازگشت به طرح‌های تجدیدنظرطبانه و هژمونیک جنگ سردی نیست.

کلیدواژه‌ها

گذار در نظام‌ بین‌الملل؛ خاورمیانه؛ قدرت‌های بزرگ؛ منطقه‌ای‌شدن؛ روسیه

مراجع

Al-Makahleh, S. (2017). The Arab View of Russia’s Role in the MENA: Changing
Arab Perceptions of Russia, and the Implications For US Policy. The Jamestown
Foundation, October 5.
Aras, Bulent & Richard Falk (2015). Authoritarian ‘Geopolitics’ of Survival in the
Arab Spring. Third World Quarterly, 36:2, 322-336.
Buzan. B and Waever. O. (2003). Regions and Powers: The Structure of
International Security. Cambridge University Press.
Blank, S. (2017). The Foundations of Russia’s Policy in the Middle East. The
Jamestown Foundation, online, 5 October.
Borshchevskaya, A. (2018). The Tactical Side of Russia’s Arms Sales to the
Middle East. The Jamestown Foundation, December 7.
Brzezinski, Z. (2016), Toward a Global Realignment. The American Interest, Vol.
1, No. 6 (July/ August 2016).
Cook, S. (2018). Russia is the Middle East to Stay. Foreign Policy, 16 March.
Fawcett, L. (2019). International Relations of the Middle East, Oxford University
Press.
Hinnebusch, R. (2015). Structure over Agency: The Arab Uprising and the Regional
Struggle for Power, The Eastern Mediterranean In Transition: Multipolarity,
Politics And Power, ed. Spyridon N.Litsas, Ashgate.
Ibrahim, A. (2016). After Imposing his will on Syria, Putin is Moving onto Libya.
Al-Arabiya, 4 June.
Ikenberry, G. J. (2018). The End of Liberal International Order? International
Affairs, Vol. 94, Issue 1: 7–23..
Karasik, T. & Blank, S. (2018). Russia in the Middle East. The Jamestown
Foundation, Washington, DC.
Kofman, M., & Rojansky, M. (2018), What Kind of Victory for Russia in Syria?.
Military Review Online, March-April 2018: 6–23.
Kolobov, Oleg & Kornilov, A. (2011). Middle East Policy of Russia under
President Medvedev: Strategies, Institutes, Faces. Bilge Strateji, Issue 2, No. 4,
Available at: http://www.academia.edu/, (Accessed on: 25/7/2012).
Kozhanov, N. (2018). Russian Policy across the Middle East. Chatham House
report. London: Royal
Kuznetsov V., V. Naumkin & Zvyagelskaya I. (2018). Russia in the Middle East:
The Harmony of Polyphony. Valdai Discussion Club Report, Moscow, May 2018:
24–7.
Kuznetsov, V. (2017). Search for Stability in Libya. Presentation at Conference on “Russia and the EU in the Wider Middle East”. IFRI, Paris, 7 July.
Lavrov, S. (2017). Remarks at Ministerial Session of the Russian-Arab Cooperation
Forum. Abu Dhabi, 1 February. Available at: http://www.mid.ru/en/foreign_
policy/news/-/asset_publisher/cKNonkJE02Bw/content/id/2621092
Lukyanov, F. (2019). Russia and the Middle East: Viewpoints, Policies, Strategies.
First edition. Minneapolis. MN : East View Press.
Mammadov, R. (2018). Russia in the Middle East: Energy Forever?. The
Jamestown Foundation. December 7.
Megerisi, T., & M. Toaldo (2016). Russia in Libya, A Driver for Escalation?. Sada,
8 December.
Meyer, H., C. Alexander and G. Shennib (2018). Putin Promotes Libyan Strongman
as New Ally After Syria Victory. Bloomberg, 21 December.
Pompeo, M. (2018). Secretary of State Mike Pompeo’s Answers to Questions. Full
Committee Hearing ‘An Update on American Diplomacy to Advance our National
Security Strategy’. US Senate Committee on Foreign Relations. Washington DC.
25 July 2018. Available at: https://www.foreign.senate.gov/hearings/anupdate-
on-american-diplomacy-to-advance-our-national-security-strategy-072518.
Sarie’olghalam, M. (2017). International System and Modern Geo-Politics in
Middle East. Research Letter of Political Science, 12(1), 101-140. (in Persian).
Shumilin, A. (2016). Russia's Diplomacy in the Middle East: Back to Geopolitics.
Russie.Nei.Visions, No. 93, May 2016
Stent, A. (2016), Putin’s Power Play in Syria: How to Respond to Russia’s
Intervention. Foreign Affairs, January/February 2016, pp. 106-113 (8 pages).
Stepanova, E. (2018). Russia and Conflicts in the Middle East: Regionalisation
and Implications for the West. The International Spectator, 53:4, 1-23, DOI:
10.1080/03932729.2018.1507135.
Trenin, D. (2018). What is Russia up to in the Middle East?. Cambridge UK:
Polity.
Trenin, D. (2009). Russia’s Spheres of Interest, not Influence. The Washington
Quarterly, Vol. 16, No. 4, pp. 3-22.
Tsygankov, A. P. (2012). Russia and the West from Alexander to Putin. Cambridge:
Cambridge University Press.
Tsygankov, Andrei P. (2008). Russia’s International Assertiveness: What Does it
Mean fo the West?. Problems of Post-Communism. 55 (2), March-April: 38-55.
Valbjørn, Morten (2019). Global/Regional IR and Changes in Global/Regional
Structures of Middle East International Relations. The Project on Middle East
Political Science (POMEPS), No.34 March, 2019.