اثر ترکیب‌های کشت مخلوط سه‌گانه تأخیری چغندرقند (Beta vulgaris L.)، نخود (Cicer arietinum L.) و ماش (Vigna radiata L.) بر عملکرد و اجزای عملکرد

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 9، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 55، فروردین 1402، صفحه 153-168   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2022.20158.0

نویسندگان

علیرضا کوچکی^* ؛ مهدی نصیری محلاتی؛ محمد حسن هاتفی فرجیان؛ مینا هوشمند

گروه اگروتکنولوژی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

در بوم‌نظام‌های کشاورزی، فشرده‌سازی پایدار به‌معنای بهبود خدمات بوم‌نظام‌، افزایش یا حفظ میزان تولید، همراه با کاهش نهاده‌ها مطرح شده است. کشت مخلوط از جمله نظام‌هایی هستند که از طریق بالا بردن تنوع و پیچیدگی افزایش پایداری سیستم را به دنبال خواهند داشت. بر این اساس، به‌منظور بررسی و مقایسه ترکیب‌های مختلف کشت مخلوط تأخیری سه گونه زراعی چغندرقند (Beta vulgaris L.)، نخود (Cicer arietinum L.) و ماش (Vigna radiata L.) سری‌های جایگزینی بر عملکرد و اجزای عملکرد، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 95-1394 در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار و شش تیمار انجام گرفت. به‌دلیل طولانی بودن دوره رشد چغندرقند دو گونه لگوم (نخود و ماش) به‌عنوان گیاه همراه در طول دوره رشد این گیاه کاشته شد. تیمارها شامل نسبت‌های مخلوط 75 درصد چغندرقند + 25 درصد لگوم (نخود و ماش)، 50 درصد چغندرقند + 50 درصد لگوم (ماش و نخود) و 25 درصد چغندرقند + 75 درصد لگوم (ماش و نخود) و کشت خالص نخود (C)، ماش (M) و چغندرقند (S) در سری‌های جایگزینی بود. تراکم مطلوب برای چغندر شش بوته در مترمربع و برای نخود و ماش 20 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. صفات مورد مطالعه شامل اجزای عملکرد و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در نخود و ماش و برای چغندرقند شامل عملکرد تر و خشک غده، عیار قند و عملکرد قند و نسبت برابری زمین بود. نتایج نشان داد که اثر ترکیب­های کشت مخلوط بر اجزای عملکرد و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک نخود و ماش معنی­دار (05/0≥p) بود. همچنین در مورد صفات مورد مطالعه چغندرقند نیز به‌جز صفت وزن خشک غده که در سطح احتمال پنج درصد معنی‌دار بود، سایر صفات در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. نتایج نشان داد، بیشترین عملکرد دانه نخود مربوط به تیمار خالص (C) (با 2912 کیلوگرم در هکتار) بود و بالاترین عملکرد ماش را تیمار خالص (M) (با 83/1247 کیلوگرم در هکتار) به خود اختصاص داد. همچنین در مورد عملکرد غده تر چغندر نیز بالاترین مقدار عملکرد را تیمار خالص ( (S(با 65242 کیلوگرم در هکتار) دارا بود. ارزیابی نسبت برابری زمین نشان داد که بالاترین LER را نسبت 75 درصد لگوم (نخود و ماش) و 25 درصد چغندرقند به‌میزان 53/1 به خود اختصاص داد و کمترین آن را نسبت 25 درصد لگوم (نخود و ماش) و 75 چغندرقند به‌میزان 61/0 دارا بود. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از نظام‌ کشت مخلوط چغندرقند با لگوم‌ اثربخش بوده و به‌عنوان راهکار مناسبی در راستای تولید چغندرقند و لگوم نسبت به نظام‌های تک کشتی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

سری جایگزینی؛ عیار قند؛ فشرده‌سازی اکولوژیک؛ نسبت برابری زمین

مراجع

Anas, M., Jabbar, A., Sarwar, M.A., Ullah, R., Abuzar, M.K., Ahmad, I., & Latif, S. (2017). Intercropping sunflower with mung bean for improved productivity and net economic return under irrigated conditions. Pakistan Journal of Agricultural Research. 30(4), 338-345. http://dx.doi.org/10.17582/journal.pjar/2017/30.4.338.345

Awal, M.A., Koshi, H., & Ikeda, T. (2006). Radiation interception and use by maize/peanut intercrop canopy. Agricultural and Forest Meteorology. 139(1-2), 74-83. https://doi.org/10.1016/j.agrformet.2006.06.001

Bommarco, R., Kleijn, D., & Potts, S.G. (2013). Ecological intensification: Harnessing ecosystem services for food security. Trends in Ecology and Evolution. 28(4), 230-238. https://doi.org/10.1016/j.tree.2012.10.012

Bommarco, R., Vico, G., & Hallin, S. (2018). Expl oiting ecosystem services in agriculture for increased food security. Global Food Security 17: 57-63. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2018.04.001

Edrees, GH.H., El-Nakhlawy, F.S., & Ismail, S.M. (2019). Performance of Sugar Beet (Beta vulgaris L.) Cultivars under the Intercropping with Clover in Arid Land Conditions. Journal of King Abdulaziz University-Meteorology Environment and Arid Land Agriculture Sciences. 28(1), 11-19. Doi: 10.4197/Met. 28-1.2

El-Nakhlawy, F.S., & Ismail, S.M. (2018). Optimizing land use efficiency in arid land conditions through sugar beet–clover intercropping. Sugar Technology. 20(5), 534-539. DOI: 10.1007/s12355-017-0578-7

Ghale Noyee, S., Koocheki, A., Naseri poor yazdi, M. T., & Jahan, M. (2017). Effect of Different Treatments of Mixed and Row Intercropping on Yield and Yield Components of Sesame and Bean. Iranian Journal of Field Crops Research. 15(3), 588-602. Doi: 10.22067/gsc.v15i3.49345

Gliessman, SR. 1997. Agroecology: Ecological Processes in Sustainable Agriculture, Arbor Press.

Hajinia, S., Ahmadvand, G., & Mehrabi, A.A. (2019). Evaluation of yield and yield components of common millet and soyabean in different intercropping ratio under deficit irrigation levels in Hamadan region. Iranian Journal of Field Crops Research. 16(4),761-779. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/gsc.v16i4.66825

Hamzei, J., Babaei, M. (2016). Study of Quality and Quantity of Yield and Land Equivalent Ratio of Sunflower in Intercropping Series with Bean. Journal of Agroecology. 8(4), 490-504. Doi: 10.22067/jag.v8i4.37250

Hamzei, J., & Seyedi, M. (2013). Evaluation of Barley (Hordeum vulgare) and Chickpea (Cicer arietinum) Intercropping Systems Using Advantageous Indices of Intercropping under Weed Interference Conditions. Journal of Agriculture Knowledge. 6(9), 1-12.

Hodiani Mehr, A., Dahmardeh, M., Khammari, I., & Asgharipoor, M.R. (2017). Effects of tillage systems on changes of soil nutrients, yield and land equivalent ratio in roselle – green gram intercropping. Iranian Journal of Field Crops Research. 15(2), 311-322. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/GSC.V15I2.48487

Khazaei, M., 2015. The study of maize and sugar beet intercropping. Journal of Crops Improvement 16(4): 987-997. (In Persian with English Summary). https://doi.org/10.22059/jci.2015.53593

Koocheki, A., Lalehgani, B., & Najibnia, S. (2009). Evaluation of productivity in bean and corn intercropping. Iranian Journal of Field Crops Research. 7(2), 605-614. (In Persian with English Summary).

Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Borumand Rezazadeh, Z., Jahani, M., & Jafari, L. (2014). Yield responses of black cumin (Nigella sativa L.) to intercropping with chickpea (Cicer arietinum L.) and bean (Phaseolus vulgaris L). Iranian Journal of Field Crops Research. 12(1), 1-8. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/GSC.V12I1.36624

Koocheki, A., Nassiri, M., Zarghani, H., & Norooziyan, A. (2017). Evaluation of yield and radiation use efficiency of winter wheat (Triticum aestivum L.) and sugar beet (Beta vulgaris L.) in relay intercropping. Iranian Journal of Field Crops Research. 14(4), 539-557. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/gsc.v14i4.51159

Koocheki, A., Solouki, H., & Karbor, S.(2016a). Study of ecological aspects of sesame (Sesamum indicum L.) and mung bean (Vigna radiata L.) intercropping in weed management treatments. Iranian Journal of Pulses Research. 7(2), 27-44. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/ijpr.v7i2.42232

Koocheki, A., Zarghani, H., & Norooziyan, A.(2016b). Comparison of yield and yield components of sunflower (Helianthus annuus L.), sesame (Sesamum indicum L.) and red bean (Phaseolus calcaratus) under different intercropping arrangements. Iranian Journal of Field Crops Research. 14(2), 226-243. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/GSC.V14I2.51158

Martin-Guay, M.O., Paquette, A., Dupras, J., & Rivest, D. (2018). The new green revolution: Sustainable intensification of agriculture by intercropping. Science of the Total Environment. 615, 767-772. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2017.10.024

Mashhadi, T., Nakhzari Moghaddam, A., & Sabouri, H. (2015). Investigation of competition indices in intercropping of wheat (Triticum aestivum L.) and chickpea (Cicer arietinum L.) under nitrogen consumption. Journal of Agroecology. 7(3), 344-355. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/JAG.V7I3.26662

Masri, M., & Safin, A. (2015). Agro- economic impact of intercropping canola and onion on some sugar beet varieties under different nitrogen rates. Journal of Plant Production. 6(10), 1661-1678. DOI: 10.21608/jpp.2015.52078

Mirshekari, B., 2016. Study effect of sowing ratios in marigold (Calendula officinalis) and mung bean (Vigna radiata) intercropping systems on weed control and mung bean yield improvement. Iranian Journal of Pulses Research. 7(2), 152-163. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/IJPR.V7I2.45919

Mobasser, H., Barjasteh, S.H., & Keshtehgar, A. (2018). Effect of replacement and additive intercropping on the yield of maize (Zea mayes L.) and potatoes (Solanum tuberosum L.) in the region of Nikshar. Journal of Agroecology. 10(2), 400-415. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/jag.v10i2.53841

Momen Keykha, M., Khammari, L., Dahmardeh, M., & Forouzandeh, M. (2018). Assessing yield and physiological aspects of guar (Cyamopsis tetragonoloba L.) and sunflower (Helianthus annuus L.) intercropping under different levels of nitrogen. Journal of Agroecology. 9(4), 1050-1069. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/jag.v9i4.51084

Nasrollahzadeh Asl, A., Chavoshgoli, A., Valizadegan, E., Valiloo, R., & Nasrollahzadeh Asl, V. (2012). Evaluation of sunflower (Helianthus annus L.) and pinto bean (Phaseolus vulgaris L.) intercropping based on additive method. Agricultural Science and Sustainable Production. 22(2), 79-90. (In Persian with English Summary)

Pouramir, F., Nasiri mahalati, M., Koocheki, A., & Ghorbani, R. (2010). Evaluation the Effect of Different Planting ratios on Yield and Yield Components of Intercropping Sesame and Chickpea in Additive Series. Iranian Journal of Field Crops Research. 8(3), 393-402. Doi: 10.22067/gsc.v8i3.7716

Rafiiolhossaini, M., Salehi, F., & Mazhari, M. (2016). The effect of drought stress intensity and stage on agronomic characteristics of two common bean cultivars. Engineering of Desert Ecosystem. 11, 45-56. (In Persian with English Summary)

Raseduzzaman, M. (2016). Intercropping for enhanced yield stability and food security. Master’s Thesis in Agricultural Science/Agroecology. Sveriges Lantbrukuniveresitet Swedish University of Agricultural Sciences. DOI: 10.13140/RG.2.2.20053.73448

Rezaei-Chiyaneh, E., & Gholinezhad, E. (2014). Study of agronomic characteristics and advantage indices in intercropping of additive series of Chickpea (Cicer arietinum L.) and Black Cumin (Nigella sativa L.). Journal of Agroecology. 7(3), 381-396. (In Persian with English Summary). DOI: 10.22067/JAG.V7I3.35858

Salama, H.S., Dina El-S, E.K., & Nawar, A.I. (2016). Additive intercropping of wheat, barley, and faba bean with sugar beet: impact on yield, quality and land use efficiency. Egyptian Plant Journal of Agronomy. 38(3), 413-430. DOI: 10.21608/AGRO.2016.1277

Seyedhamzeh, SH., & Damari, B. (2017). The conceptual model of food and nutrition security in Iran. Community Health. 4(3), 223-232. (In Persian with English Summary). https://doi.org/10.22037/ch.v4i3.15555

Seyedi, M., Hamzei, J., Ahmadvand, G., & Abutalebian, M.A. (2012). The evaluation of weed suppression and crop production in barley-chickpea intercrops. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production. 22(3), 101-115. (In Persian with English Summary)