تدوین الگوی کارآفرینی اجتماعی در سازمان‌های مردم‌نهاد (موردمطالعه: مراکز نیکوکاری کمیته امداد امام خمینی (ره))

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 6، دوره 19، شماره 2 - شماره پیاپی 40، تیر 1401، صفحه 175-147   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2022.77345.1196

نویسندگان

محمد صفری¹؛ علیرضا موغلی^{* 2}

¹دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

با توجه به پیچیدگی روزافزون مسائل اجتماعی و ناتوانی روش‌های سنتی برای پاسخگویی به این مسائل، تدوین الگوی کارآفرینی اجتماعی در سازمان‌های مردم‌نهاد از اهمیت بسیار برخوردار شده است؛ بنابراین هدف این پژوهش، تدوین الگوی کارآفرینی اجتماعی در مراکز نیکوکاری کمیته امداد امام خمینی (ره) بود. این پژوهش از نظر جهت‌گیری کاربردی بود و از رویکرد پژوهش‌های کیفی تبعیت کرده است. جامعه آماری آن اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها، مدیران و کارشناسان خبره کمیته امداد و فعالان حوزه کارآفرینی اجتماعی در شهر شیراز بودند. با روش نمونه‌گیری هدفمند تا مرحله اشباع نظری، 18 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود و تحلیل داده‌ها براساس روش شش‌مرحله‌ای تحلیل مضمون براون وکلارک (2006) و پس از سه مرحله کدگذاری در قالب شبکه مضامین ارائه شد. یافته‌های پژوهش نشان داد، مدل کارآفرینی اجتماعی در سازمان‌های مردم‌نهاد شامل هفت بُعد ساختار منعطف، فرهنگ کارآفرینی، ارزش آفرینی اجتماعی، راهبردهای کارآفرینانه، رهبری اجتماع محور، کارکنان خدمت گرای اجتماعی و فرایندهای نوآورانه است؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود، سازمان‌های  مردم‌نهاد برای پاسخگویی بهتر به مسائل اجتماعی، از الگوی طراحی‌شده در این پژوهش بهره‌ برند.

کلیدواژه‌ها

کارآفرینی اجتماعی؛ سازمان‌های مردم‌نهاد؛ مراکز نیکوکاری؛ کمیته امداد امام خمینی (ره)

مراجع

1. ابطحی، س.، شریف‌زاده، ف.، و ابراهیم‌پور، ح. (1389). بررسی مفاهیم، نظریه‌ها و مدل‌های کارآفرینی و ارائه مدل مفهومی. مدیریت فرهنگ سازمانی، 8(21)، 82-112.
2. احمدی فارسانی، م.، و صفری، ع. (1396). کارآفرینی اجتماعی: عوامل و پیامدها با رویکرد نهج‎البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، 5(18)، 99-118.
3. حاتمی، خ.، قاضی‌نژاد، م.، باستانی، س.، و راد، ف. (1399). فراتحلیل پژوهش‌های صورت‌گرفته در حوزه سازمان‌های مردم‌نهاد: با تأکید بر علل مشارکت افراد در این سازمان‌ها. جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 9(2)، 23-46.
4. رضایی، ف.، توکلی نیا، ج.، و صرافی، م. (1400). بررسی نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری (نمونه موردی کلانشهر تهران). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، 25(77)، 113-130.
5. زارع، ر.، و صفری دشتکی، م. (1398). طراحی و تبین مدل پارادایمی کارآفرینی اجتماعی با هدف توانمند سازی زنان سرپرست خانوار (مطالعه موردی: کمیته امداد امام خمینی (ره) استان فارس).  زن در توسعه و سیاست، 17(1)، 147-171.
6. سالنامه آماری 1399 کمیته امداد امام خمینی (ره). (1400). تهران، انتشارات مرکز برنامه ریزی و پژوهش.
7. ستاری، س. (1391). دستورالعمل مدیریت شبکه‌های ارتباطی و حمایتی (شبکه‌های نیکوکاری) کمیته امداد امام خمینی (ره) . تهران: انتشارات شورایعالی پژوهش و برنامه ریزی.
8. صفری، م. (1401). طراحی سنجه‎ای به منظور اندازه‌گیری کارآفرینی اجتماعی در سازمان‌های مردم‌نهاد (مورد مطالعه: کمیته امداد امام خمینی (ره) استان فارس) (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد رشتۀ مدیریت دولتی). دانشگاه پیام نور مرکز شیراز، شیراز، ایران.
9. عمرانی، ز.، حقیقی کفاش، م.، و کفاش، ن. (1389). اولویت‌بندی عوامل اثرگذار بر کارآفرینی اجتماعی در ایران از دیدگاه فعالان اجتماعی.فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی، 3(2)، 11-36.
10. فلاح، م.، جعفری، م.، و عبادی، ر. (1399). ارائه مدلی برای بررسی و تبیین نقش وقف بر اندازه دولت در اقتصاد با تأکید بر نقش کارآفرینی اجتماعی. مجلس و راهبرد، 27(104)، 5-30.
11. کمیته امداد امام خمینی (ره) . (1396). اسناد راهبردی کمیته امداد امام خمینی (ره) ( سال 1394 الی 1396). تهران: انتشارات دفتر مرکزی کمیته امداد امام خمینی (ره).
12. کمیته امداد امام خمینی (ره) . (1400). گزارش مدیریتی کارآفرینی اجتماعی.تهران: دفتر مطالعات و پژوهش.
13. مقیمی، س. (1383). کارآفرینی و عوامل مؤثر بر آن. فرهنگ مدیریت، 5، 170-177.
14. الوانی، س. م. (1387). بررسی نقش سازمان‌های غیر دولتی بر توسعه. فصلنامه علوم مدیری، 1(4)، 37-64 .
15. یادگار، ن.، بازرگان، ع.، و فقیه، ن (1390). فرایند شکل‌گیری ابتکارات کارآفرینان اجتماعی: الگویی برگرفته از نظریه برخاسته از داده‌ها. توسعه کارآفرینی، 13(4)، 7-29.

 

16. Alter, K. (2006). A social enterprise typology: Virtue ventures. Retrieved 2013, April 28, from http://virtueventures.com
17. Austin, J., Gutierrez, R., Ogliastri, E., & Reficco, E. (2006). Effective management of social enterprises: Lessons from businesses and civil society organizations in Iberoamerica. Cambridge: Harvard University.
18. Bano, M. (2019). Partnerships and the good-governance agenda: Improving service delivery through state–NGO collaborations. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 30(6), 1270-1283
19. Borzaga, C., & Sacchetti, S. (2015). Why social enterprises are asking to be multi-stakeholder and deliberative: An Explanation around the Costs of Exclusion, Euricse WP, 75|15. Retrieved 2018, June 15, from https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2594181
20. Braun, V., & Clarke, V. (2006), Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
21. Dees, G. (1998). The meaning of social entrepreneurship. Retrieved rom https://centers.fuqua.duke.edu/case/wp-content/uploads/sites/7/2015/03/Article_Dees_MeaningofSocialEntrepreneurship_2001.pdf
22. Dorado, S., & Ventresca, M. J. (2013). Crescive entrepreneurship in complex social problems: Institutional conditions for entrepreneurial engagement. Journal of Business Venturing, 28(1), 69–82.
23. García-Jurado, A., Pérez-Barea, J. J., & Nova, R. (2021). A new approach to social entrepreneurship: A systematic review and meta-analysis. Sustainability, 13, 2754.
24. Grieco, C. (2015). Assessing social impact of social enterprises: Does one size really fit all? Cham: Springer.
25. Gupta, P., Chauhan, S., Paul, J., & Jaiswal, M. (2020). Social entrepreneurship research: A review and future research agenda. Journal of Business Research, 113, 209–229.
26. Hockerts, K. (2017). Determinants of social entrepreneurial intentions. Entrepreneurship Theory and Practice, 41(1), 1-26.
27. Kim, D., & Lim, U. (2017). Social enterprise as a catalyst for sustainable local and regional development. Sustainability, 9(8), 1427.
28. Light, P. C. (2006). Reshaping social entrepreneurship. Stanford Social Innovation Review. Retrieved from https://wagner.nyu.edu/files/performance/ReshapingSE.pdf
29. McMullen, J. S., & Bergman, B. J. (2017). Social entrepreneurship and the development paradox ofprosocial motivation: A cautionary tale. Strategic Entrepreneurship Journal, 11(3), 243–270.
30. Mort, G. S., Weerawardena, J., & Carnegie, K. (2003). Socialentrepreneurship: towardsconceptualisation. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, 8(1), 76–88.
31. Nguyen, M. H. T., Carr, S. C., Hodgetts, D., & Fauchart, E. (2021). Why do some social enterprises flourish in Vietnam? A comparison of human and ecosystem partnerships. Sustainablility Accounting Management and Policy Journal, 12(6), 1312-1347.
32. Seelos, C., & Mair, J. (2007). Profitable business models and market creation in the context of deep poverty: A strategic view. The Academy of Management Perspectives, 21(4), 49–63.
33. Smith, B., & Stevens, C. (2010). Different types of social entrepreneurship: The role of geography and embeddedness on the measurement and scaling of social value. Enterprenerurship and Regional Development, 22(6), 1-43.
34. The British Council in Partnership with Social Enterprise UK. (2015). London, UK: Think Global Trade Social: The British Council.
35. Tortia, E. C., Sacchetti, S., & Valentinov, V. (2020). The ‘protective function’ of social enterprises: Understanding the renewal of multiple sets of motivations. Review of Social Economy, 78(3), 371-410.
36. Tracey, P., & Jarvis, O. (2007). Toward a theory of social venture franchising. Entrepreneurship Theory and Practice, 31(5), 667–685.
37. Weerawardena, J., & Mort, G. S. (2006). Investigating social entrepreneurship: A multidimensional model. Journal of World Business, 41(1), 21–35.
38. Westley, F., & Antadze, N. (2010). Making a difference: Strategies for scaling social innovation for greater impact. London: Routledge.
39. (2011). Retrieved 2013, April 28, form http://www.ashoka.org/. Accessed 28 Apr 2013.