تحلیل ساختاری نظام مسائل توسعه آذربایجان شرقی

اقتصاد و توسعه منطقه ای

مقاله 5، دوره 29، پاییز و زمستان 24، اسفند 1401، صفحه 119-153   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/erd.2022.76770.1120

نویسنده

میرقاسم بنی هاشمی^*

استادیار پژوهشکده مطالعات راهبردی

چکیده

مختصات ژئوپلیتیکی، ویژگی‌های متمایز اقلیمی و فرهنگی، روندهای متفاوت توسعه و محیط امنیتی متفاوت باعث شده تا استان‌های کشور و به‌طور خاص آذربایجان شرقی به لحاظ شاخص‌های توسعه‌یافتگی و روندهای محیطی با مسائل متمایزی مواجه باشند. بر این مبنا هدف اصلی این پژوهش، شناسایی مهم‌ترین مسائل توسعه استان و نیز تحلیل شبکه‌ای و نسبت سنجی بین مسائل به لحاظ تأثیرگذاری و تأثیرپذیری و نهایتاً دستیابی به مسائل کلیدی (به‌عنوان موانع اصلی پیشرفت و توسعه استان) است. در این چارچوب به لحاظ روش‌شناختی علاوه بر بررسی اسنادی موضوع، تحلیل کیفی و مصاحبه عمیق با 65 نفر از مدیران و نخبگان ارشد استان در چهار طیف سازمان‎های دولتی و بخش خصوصی، نهادهای عمومی و نخبگان دانشگاهی و فعالان مدنی مبنا قرارگرفته و از تکنیک تحلیلی «ماتریس تأثیر متقابل» و نیز دو نرم‌افزار یوسی‌نت (UCINET) و Micmac)) و روش تجزیه‌وتحلیل ساختاری یا شبکه‌ای برای شناسایی الگوی روابط مؤلفه‌های کلیدی مؤثر بر توسعه و پیشرفت استان استفاده شده است. یافته‌های پژوهش در محور تأثیرگذاری ـ تأثیرپذیری مسائل و بر مبنای ماتریس 39*39، به ترتیب در چند طیف؛ متغیرهای تأثیرپذیر، متغیرهای تأثیرگذار، متغیرهای دو وجهی، متغیرهای میانجی و نهایتاً متغیرهای کلیدی مفهوم‎بندی گردیده و در چارچوب تحلیل شبکه‌ای، عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه استان به لحاظ میزان تأثیرگذاری به‌این‌ترتیب شناسایی شدند: 1) ساختار متمرکز اداری و اختیارات محدود منطقه‎ای، 2) اقتصاد دولتی و رانتی، 3) غفلت از ظرفیت‎ها و فرصت‎های ژئوپلیتیکی استان، 4) رویکرد امنیتی مرکز به آذربایجان، 5) بی‌توجهی دولت به سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی، 6) تحریم‌ها و بحران اقتصادی کشور، 7) چند پارچگی نظام مدیریتی استان و شهرستان، 8) توسعه نامتوازن و نابرابر درون استانی، 9) انسداد در گردش نخبگان، مدیران و فقدان احزاب مستقل، 10) فساد و تخلفات مالی و مدیریتی کارگزاران استان.

کلیدواژه‌ها

مسئله‎شناسی؛ توسعه؛ تحلیل ساختاری؛ نظام مسائل؛ آذربایجان شرقی

مراجع

References

    Arnopoulos, Paris. (1995). PROLEGOMENA to Problemology: A Definition of Social Problems, Concordia University, Montreal. accessible in:

https://spectrum.library.concordia.ca/id/eprint/983183/1/Prolegomena-to-Problemology.pdf

    Azar, A.; Khosravani, F., & Jalali, R. (2013). Research in soft operation, Problem structuring approaches. Tehran: Industrial management organization. (in Persian)

    Banihashemi, M. G. (2020). Problemology of development and security of East Azarbaijan province, Research Institute of Strategic Studies. (in Persian)

    Banihashemi, M. G. (Summer 2020). Center construction pattern and regional development trends, Strategic Studies Quarterly. No 88. (in Persian)

    Beheshti, M. B. & Zali, N. (Spring 2011). Identifying the key factors of regional development with a scenario-based planning approach: a case study of East Azerbaijan, Space Planning and Design Quarterly, 15th Volume, Number 1. (in Persian)

    Blaikie, Norman W. H. (2011). Designing social research: the logic of anticipation. Translated by Chavoushiyan, H. Tehran: Ney pub. (in Persian)

    Farasatkhah, M. (2016). Qualitative research method in social sciences, Tehran: Aghah. (in Persian)

    Fazeli, N. (2020). Life is all about understanding the problem, institute for humanities and cultural studies. (in Persian)

    Hatami, A. (2019). Problemology of development and security of Isfahan, Research Institute of Strategic Studies. (in Persian)

    Godet, M., (‌2006). Creating Futures: Scenario Planning as a Strategic Management Tool. Economical publish, France.

    Nasr, A. & Karimi, Sedigh. (2012), Interview data analysis methods, Research Quarterly, Vol 4, No 1, Spring & Summer 2013. (in Persian)

    Parsaniya, H. & Nourani, N. (Autumn 2019) Social problem from the perspective of modern and postmodern paradigm, Social and Cultural Strategy Quarterly, 8th year, 32nd issue. (in Persian)

    Rafieai, N.; Fatahi, S. & Dorudi, M. (2017). Strategic problemology of development in East Azarbaijan province. Center for Presidential Strategic Studies. (in Persian)

    Zali, Nader. (2009). Foresight of regional development with a scenario-based planning approach, case example: East Azarbaijan province. Doctoral thesis in the field of geography and urban planning, Tabriz University. (in Persian)