دیوارنگاره‌های تاریخی-مذهبی: عوامل اثرگذار بر نقش مرمتگر با توجه به ادراک مخاطبان هدف

تاریخ و فرهنگ

مقاله 4، دوره 54، شماره 1 - شماره پیاپی 108، شهریور 1401، صفحه 87-116   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhistory.2022.78100.1157

نویسندگان

ریحانه قاسم آبادی¹؛ حسین احمدی^{* 2}

¹دانش‌آموختۀ دکتری مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان.

²دکتری مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

نظر به حفظ کاربری بسیاری از ابنیه تاریخی- مذهبی مانند بقاع، تکیه‌ها و امامزاده‌ها در بین مخاطبان هدفِ آن­ها در شهرها و روستاها، توجه به دیوارنگاره‌های روایی-مذهبی در آن­ها و مرمتشان، حائز اهمیت است. این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر نقش مرمتگر در بازسازی تصویری این آثار صورت گرفته است. پرسش تحقیق این است که عوامل تعیین‌کننده نقش مرمتگر در بازسازی این دیوارنگاره‌ها از منظر توجه به ادراک مخاطبان هدف آن­ها، کدام‌اند؟ جهت پاسخگویی به سؤال تحقیق از روش کمّی با ابزار پرسش‌نامه‌ و مطالعات کتابخانه‌ای در گردآوری داده‌ها استفاده شده است. نمونه‌ها از جامعه مخاطبانِ هدف دیوارنگاره‌ها که رابطه فرهنگی - اجتماعی با این آثار برقرار می‌سازند، انتخاب شده و آزمون‌های آمار استنباطی (تی تک‌نمونه‌ای، کای اِسکوئِر) جهت تجزیه‌و‌تحلیل یافته‌ها به­کار رفته است. نتایج نشان می‌دهد که عوامل مختلفی از جمله ارزش فرهنگی و اجتماعی این آثار، انتظارات مخاطبان هدف، پیش‌زمینه‌های ذهنی‌شان، هویت و کاربری اثر، روایت نقاشی‌ها، کارکرد ارزشی آثار و اصول اخلاقی مرمت، می­توانند مرمتگر را در تعیین هدف از بازسازی یاری دهند و از سوی دیگر بر نحوه بازسازی مرمتگر تأثیرگذار باشند.
 
این مقاله مستخرج از رساله دکترای نویسنده اول در رشته مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی دانشگاه هنر اصفهان با عنوان "تبیین رویکرد اصلاحی در بازسازی دیوارنگاره‌های تصویری ابنیه‌ی مذهبی شیعی ایران، با نگرش ویژه بر مبانی مرمت در پیوند با ادراک مخاطب هدف" به راهنمایی جناب آقای دکتر حسین احمدی می‌باشد.

 

کلیدواژه‌ها

دیوارنگاره‌های تاریخی-مذهبی؛ مرمت؛ بازسازی تصویری؛ ادراک مخاطبان هدف؛ جامعه‌شناسی مخاطبان

مراجع

آب نیکی، حسن. «چیستی و کاربست هرمنوتیک ادبی». نقد ادبی، سال اول، ش. 2 (1387): 39 – 62.

احمدی، بابک. حقیقت و زیبایی درس‌های فلسفه‌ی هنر. تهران: نشر مرکز، 1374.

اصغرنژاد قلعه‌یی، حسین. شناسایی اثرات فناو‌ری‌های نوین اطلاعاتی بر فرایند صنعت نشر کتاب در ایران و ارائه الگوی مفهومی فرایند نشر مدرن و پسامدرن در کشور. رسالۀ دکتری رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی (علوم تربیتی). اهواز: دانشگاه شهید چمران، 1396.

بصیری، سمیه. تبیین مفهوم تمامیت در حوزه آثار موزه‌ای از منظر مدیریت حفظ  فرایند ارتباط متقابل اثر-مخاطب- محیط. رسالۀ دکتری رشتۀ مرمت آثار فرهنگی و تاریخی. اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان، 1393.

بیات، محمدرضا؛ علیمرادی، مهناز و الناز زرین‌فر. روش پژوهش در علوم رفتاری. تهران: آکادمیک، 1398.

پارسیان، احمد. مبانی احتمال و آمار برای دانشجویان علوم و مهندسی. اصفهان: مرکز نشر دانشگاه صنعتی اصفهان، 1384.

جواری، محمد حسین و احمد حمیدی کندول. «سیر ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎی ادﺑﻲ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه در ﻗﺮن بیستم». ادب پژوهی، سال اول، ش. 3 (1386): 144 – 176.

ﺟﻮﺍری، ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ. «ﻧﻈﺮﯾﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ‌ﺷﻨﺎﺳﯽ درﯾﺎﻓﺖ: روشی برای خوانش­های جدید در ادب فارسی». مولوی پژوهی، سال دوم، ش.5 (1384): 72 -75.

حافظ ‌نیا، محمدرضا. مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت، 1391.

حسینی داورانی، سیدعباس. «نظریه‌ دریافت و جامعه‌شناسی عکس». مجلۀ چیدمان، سال اول، ش. 1 (1392): 94-99.

خاکی، غلامرضا. روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه­ نویسی. تهران: مرکز تحقیقات علمی کشور با همکاری کانون فرهنگی انتشاراتی درایت، 1378.

دلاور، علی. احتمالات و آمار کاربردی در روان­شناسی و علوم تربیتی. تهران: رشد، 1385.

دلاور، علی. روش تحقیق در روان­شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش، 1385.

کرلینجر، فردریک نیکلز. مبانی پژوهش در علوم رفتاری. ترجمۀ حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند. تهران‌: آوای نور، 1374.

الکساندر، ویکتوریا. «رویکردهای دریافت». ترجمۀ مسعود ملک­یاری، بیناب، سال هفتم، ش. 14 (1388): 106 – 125.

کوثری، مسعود. «پاسخ‌های مسعود کوثری به پرسش‌های جامعه‌شناسی هنر». بیناب، سال سوم، ش. 8 (1384): 78- 85.

مونیوس وﻳﻨﺎس، ﺳﺎﻟﻮادور. ﻧﮕﺮه­ی ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺖ ﻣﻌﺎﺻﺮ. ﺗﺮﺟﻤۀ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻈﻔﺮ، ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﻬﺪی زاده و حمید ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﺑﺮوﺟﻨﻲ. اﺻﻔﻬﺎن: ﮔﻠﺪﺳﺘﻪ، 1388.

 

 

Avrami, E., Macdonald, S., Mason, R., and Myers, D. Values in Heritage Management Emerging Approaches and Research. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2019.

Buchanan, l.  A Dictionary of Critical Theory. Oxford: Oxford University Press, 2010.

CAC/CAPC. Code Of Ethics and Guidance for Practice. of the Canadian Association for Conservation of Cultural Property and of the Canadian Association of Professional Conservators. Canada: CAC and CAPC, 2000.

Schmitz, T. A. Reader-response criticism. In: modern literary and ancient texts: an introduction. Usa: john wiely & sons (online resource), 2008.

Zeren Mine, T. “Adaptive re-use of monuments, restoring religious buildings with different uses”. Journal of Cultural Heritage, 14, 3 (2013): 14-19.