بررسی میزان آمادگی کتابخانه‌های دانشگاهی شهر اصفهان در مواجهه با همه‌گیری بیماری کووید-19

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 11، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24، آذر 1401، صفحه 235-254   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2022.70584.1039

نویسندگان

رضا قاسمی^{* 1}؛ سعید غفاری²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، مرکز قم

²دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، مرکز قم

چکیده

مقدمه: شیوع مرگبار ویروس کووید-19 در اواخر سال 2019 م. بی‌سابقه‌ترین چالش برای جامعه انسانی است. کتابخانه‌ها نیز، مانند سایر نهادها و سازمان‌ها، برای مواجهه با آن تدابیری اندیشیده‌اند. در پژوهش حاضر، تدابیر اتخاذشده و میزان آمادگی کتابخانه‌های دانشگاهی شهر اصفهان در مواجهه با بیماری کووید-19 بررسی می‌شود.
روش پژوهش: پژوهش حاضر به‌روش پیمایشی انجام شد. جامعه پژوهش حاضر، کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی شهر اصفهان و نمونه آماری 70 نفر از کتابداران جامعه بود. ابزار پژوهش، پرسش‌نامه خود ایفاء است و روایی آن توسط متخصصان کتابداری تأیید و پایایی آن با آلفای کرونباخ به مقدار 77/0 محاسبه شد. تحلیل داده‌ها با SPSS-26  و Amos-24 انجام شد.
یافته‌ها: میزان آمادگی کتابخانه‌های موردپژوهش در مواجهه با بیماری کووید-19، معادل 66/66 درصد است که بالاتر از حد متوسط ارزیابی شد. برای مقابله با بیماری، الزام استفاده از ماسک، شیفت‌کاری، دورکاری، تمدید خودکار منابع دارای اولویت بیشتر و کاهش ساعت اداری، امکان جستجو، تمدید، رزرو منابع و پرداخت الکترونیکی جرائم دیرکرد نیز با کمی اختلاف در رتبه بعد قرار گرفت. در حالی‌ که ضدعفونی منابع بازگشتی و تب‌سنجی کاربران موردتوجه واقع نشده است.
نتیجه‌گیری: در حالی که همه‌گیری بیماری کووید-19 باعث کاهش فعالیت‌های اصلی کتابخانه‌ها گردیده است. لزوم دیجیتال‌سازی منابع، ارائه خدمات غیرحضوری، توسعه زیرساخت‌ها و افزایش سطح سواد دیجیتالی و رسانه‌ای، توسعه دسترسی به منابع اطلاعاتی، ‌کنترل محتوای دیجیتالی و استفاده از منابع چندرسانه‌ای بایستی موردتوجه بیشتر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

کووید- 19؛ همه‌گیری؛ کتابخانه‌های دانشگاهی اصفهان؛ بحران؛ سرویس‌های کتابخانه‌ای

مراجع

خادمی‌زاده، شهناز؛ فرج پهلو، عبدالحسین و محمدی، زینب (1399). بررسی میزان آمادگی کتابخانه‌های عمومی ایران در مواجهه با بحران ریز گردها. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 23(2)، 136-117. بازیابی شده در شهریور 1399 از: https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=512876

زکیانی، شعله؛ غفاری، سعید و غلامی، شهرزاد (1397). بررسی میزان آمادگی کتابخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی قزوین در مواجهه با بلایای طبیعی (1397). مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 22(4)، 82-74. بازیابی شده در شهریور 1399 از: https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=357902

زنگنه، ثریا (1399). خدمات کتابخانه‌های عمومی در بحران کرونا. کتابدار 2.0، 6 (3). بازیابی شده در شهریور 1399 از: https://b2n.ir/j05353

طاهری، ابوالفضل؛ اشرفی‌ریزی، حسن و سعیدی‌زاده، مرضیه (1399). چالش‌ها و اقدامات کتابخانه‌های عمومی برای بازگشایی و ارائه خدمات در زمان بحران کووید 19: تحلیلی بر راهنماها و اقدامات بین‌المللی. مدیریت اطلاعات سلامت 17(3). بازیابی شده در اردیبهشت 1400 از: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=546200

عرب، یگانه (1399). جبر فناورانه و ایجاد کتابخانه‌های دیجیتال در دوران پساکرونا. خبرگزاری کتاب ایران IBNA بازیابی شده در شهریور 1399 از: http://www.ibna.ir/fa/mizgerd/290591

 غفاری، سعید و قلی‌پور‌مقدم، فرید (1394). میزان آمادگی کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه پیام‌نور قم در برابر حوادث غیرمترقبه. دومین سمپوزیوم بین‌المللی علوم مدیریت با محوریت توسعه پایدار. بازیابی شده در شهریور 1399 از:  https://civilica.com/doc/460772

لیزنا. (1399). نقش کتابخانه‌ها در مدیریت بحران. لیزنا. بازیابی شده در شهریور 1399 از: https://www.lisna.ir/report/item/422

محمداسماعیل، صدیقه و ناصحی اسکویی، ماهرخ (1393). کتابخانه‌ها و مدیریت بحران (مطالعه موردی: کتابخانه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستقر در شهر تهران). مدیریت اطلاعات سلامت. 11(6)، 711-699. بازیابی شده در شهریور 1399 از:  https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=239687

میرزائی، حسین (1399). جستارهایی در آموزش عالی، علم و بحران کرونا در ایران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

Guo, Y., Yang, Z., Yang, Z., Liu, Y., Bielefield, A. & Tharp, G. (2020). The provision of patron services in Chinese academic libraries responding to the COVID-19 pandemic. Library Hi Tech. Retrieved ahead-of-print, ahead-of-print, from https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/LHT-04-2020-0098/full/html#loginreload

Ifijeh, G. & Yusuf, F. (2020, 2020/11/01). Covid – 19 pandemic and the future of Nigeria's university system: The quest for libraries' relevance. The Journal of Academic Librarianship. Retrieved 6, 46, from  https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0099133320301178

Ifla. (2020). COVID-19 and the Global Library Field. from https://www.ifla.org/covid-19-and-libraries

Larsen, S. (2020). Royal Danish Library and Corona. Alexandria: The Journal of National and International Library and Information Issures. from https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0955749020980370

Leo. F. H. M. (2020, 2020/12/01). Academic Library Services during COVID-19: The Experience of CUHK Library. International Information & Library Review. Retrieved 4, 52, from https://doi.org/10.1080/10572317.2020.1834251

Nunnally, C. & Bernstein, I. H. (1978). Psychometric theory (2 ed). New york: McGraw-Hill.

Rafiq, M., Batool, S. H.; Ali, A. F. & Ullah, M. (2020). University libraries response to COVID-19 pandemic: A developing country perspective. The Journal of Academic Librarianship. Retrieved 1, 47, from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0099133320301713

Scally, J. (2021). Coronavirus 2020: From lockdown to resumption at the National Library of Scotland. Alexandria: The Journal of National and International Library and Information Issues. from https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0955749020983478