شناسایی معابر گذر فعال پیاده به‌منظور بهسازی مسیرهای فعال پیاده‌روی کلان‌شهر مشهد با استفاده از ابزار تحلیل شبکۀ شهری (UNA)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 9، دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 39، تیر 1401، صفحه 252-223   

نوع مقاله: پژوهشی-مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2022.76683.1145

نویسندگان

الیا وطن پرست¹؛ شعبان شتایی جویباری^{* 2}؛ عبدالرسول سلمان ماهینی³

¹دانشجوی دکتری علوم و مهندسی جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان،گرگان ،ایران

²استاد جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

³استاد محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

پیاده­ راه ابزاری مرتبط با سلامت اجتماعی، سبک زندگی شهری، اقتصاد شهری و کیفیت محیطی است. امروزه این فضاهای شهری با اهدافی نظیر ایجاد مقیاس انسانی، افزایش پویایی و تعاملات اجتماعی، مسائل محیط‌زیستی، سلامت فردی و اجتماعی، ایجاد شادابی و جذب توریسم، بسیار مدنظر صاحب‌نظران برنامه­ریزی شهری قرار گرفته است. در دهه اخیر در کلان‌شهر مشهد با توجه به مسائلی چون افزایش جمعیت، توریسم، رشد شتابان تعداد خودروها، افزایش آلاینده­های محیط­زیستی ناشی از حمل و نقل و درنهایت، افزایش آمار کم‌تحرکی شهروندان، نیاز به حمایت از حمل و نقل پاک، انسان‌محور  و ایجاد محورهای پیاده مطلوب و سازگار با محیط­زیست احساس می­شود که می­تواند در ارتقای فضاهای باز پیاده محور نقش بسزایی داشته باشد. در تحقیق پیش‌رو سعی شده است مناطق جاذب سفر از منظر شهروندان بررسی شود و درنهایت مسیرهای فعال پیاده­ محور برای بهسازی و بهبود کیفیت به‌منظور کمک به جنبش پیاده‌گستری و انسان‌محور کردن سیمای کلبدی شهر معرفی شود. به این منظور با استفاده از پرسشنامه و نظرات جامعه شهروندی و روش­های تجزیه تحلیل و وزن­دهی SAW وAHP و مدل تحلیل شبکه شهری UNA، به شناسایی محورهای پیاده­ روی فعال و جاذب سفر پرداخته شد. نتایج نشان می­دهد، حدود 15 درصد از پیاده­راه­های محورهای اصلی شهری دارای قابلیت جذب سفرهای پیاده و جنبه عملکردی مطلوب هستند که در صورت ایجاد یک محور پیاده مطلوب می­توان در جهت ارتقای سیمای کالبدی، معنایی و انسان‌محور  کردن این کلان‌شهر گام مؤثری برداشت. همچنین می­توان از نحوه به‌کارگیری مدل UNA در مطالعه پیش­رو در ارزش‌گذاری  و وزن­دهی ساختمآن‌ها  و کاربری­های شهری برای مدیریت، برنامه­ ریزی و سیاست‌گذاری طرح­های کلان‌شهری بهره برد.
 
 

کلیدواژه‌ها

مدل تحلیل شبکه شهری­؛ پیاده­راه فعال؛ مشهد­؛ شهر انسان‌محور؛ مطلوبیت عملکردی پیاده ­راه

مراجع

 

1. اکبرزاده میری، س. ز.، میرزایی، ر.، و اعرابی، ج. (1399). طراحی مدرسه معماری با رویکرد آموزش مبتنی بر تجربه. دانشکده هنر و معماری، دانشگاه خیام، مشهد.
2. دزفولی، ر. ق.، و فرزادی مقدم، ن. (1397). تحلیل مطلوبیت مسیر برای عابر پیاده برمبنای توزیع فعالیتها با استفاده از ابزار تحلیل شبکه شهری مطالعه موردی محدوده مرکزی تهران. هویت شهر، 35(12)، 39–
3. روستایی، ش.، و ناصری، ر. (1398). ارزیابی قابلیت پیاده‌مداری معابر بافت تاریخی شهر مراغه. دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش­های بوم شناسی شهری، 10(19)، 123–134.
4. عامری، ف.، و مسلمان زاده، س. (1399). آمارنامه شهر مشهد سال 1398. مشهد: معاونت برنامه ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد، دفتر آمار، پژوهش و مطالعات راهبردی،
5. غلامی بیمرغ، ی.، و دهقان جزی، ا. (1398). قابلیت‌سنجی اجرای طرح پیاده‌مداری در بافت تاریخی شهری (موردشناسی: خیابان خواجه نصیر شهر گز بُرخوار). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، 9(32)، 79–98.
6. فرزادی‌مقدم، ن.(1397 ). تحلیل مطلوبیت مسیر برای عابر پیاده برمبنای توزیع فعالیتها با استفاده از ابزار تحلیل شبکه شهری (مطالعه موردی محدوده مرکزی تهران). هویت شهر، 35(12)، 39–49.
7. قدسی‌پور، س. ح. (1384). مباحثی در تصمیم گیری چندمعیاره: فرایند تحلیل سلسله مراتبی (چاپ چهارم). انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر.
8. قریب، د. ف. (2004). امکان سنجی ایجاد مسیرهای پیاده و دوچرخه در محدوده تهران قدیم. هنرهای زیبا، 19، 17-28.
9. کلانتر،آ.، و شهابیان، پ. (1395). سنجش پیاده مداری محله­های شهری با استفاده از شیوه واک اسکور (مورد مطالعاتی: محله پارک لاله و محله ایوانک). معماری و شهرسازی آرمان شهر، 32، 211–
10. معینی، م. س. م. م. (1385). افزایش قابلیت پیاده مداری، گامی به سوی شهری انسانی‌تر. هنرهای زیبا، (27)، 6-15.
11. ملکی، س.، و مدئلو جویباری، م، (1395). سنجش و رتبه­بندی کیفیت زندگی در استان مازندران با استفاده از تکنیک AHP و SAW، جغرافیا و توسعه فضای شهری، 1(4)، 133-147.
12. میری، م.، محمدی، ا.، نعمتی، س.، عبداله نژاد، ع.، و نیکون، ع. (1395). بررسی روند تغییرات شاخص کیفیت بهداشتی هوا (‏AQI‏) در شهر مشهد با سامانه ‏اظلاعات جغرافیایی(GIS). مجله تحقیقات سلامت در جامعه، 2(1)، 12–
13. نیک پور، ع.، لطفی، ص.، و رضازاده، م. (1397). تحلیل رابطه میان فرم شهر و شاخص دسترسی (مورد مطالعه: شهر بابلسر). برنامه‌ریزی فضایی، 7(3)، 85-106.
14. وحدت، س.، و ایزدی، م. (1395). بررسی و تحلیل شاخص‌های کیفی ارزش‌های پیاده‌مداری مسیرهای عابر پیاده با تأکید بر پیاده راه (نمونه موردی: محور تربیت تبریز). جغرافیا و مطالعات محیطی، 4(13)، 95–11
15. Litman,T. (2011). Economic value of walkability. Victoria Transport Policy Institute, 1828(1), 3–11.
16. Marquet, O., & Miralles-Guasch, C. (2015). The walkable city and the importance of the proximity environments for Barcelona’s everyday mobility. Cities, 42(PB), 258–266.
17. Millard-Ball, A. (2018). Pedestrians, autonomous vehicles, and cities. Journal of Planning Education and Research, 38(1), 6-12.
18. Monteiro, F. B., & Campos, V. B. G. (2012). A proposal of indicators for evaluation of the urban space for pedestrians and cyclists in access to mass transit station. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 54, 637–645.
19. Qinhui, F., Weiqiang, W., & Maalla, A. (2021). The production and motivation mechanism of sports cultural memory space in urban greenway. E3S Web of Conferences, 276, 1-5.
20. Rantala, T., Luukkonen, T., Karhula, K., Vaismaa, K., Metsäpuro, P., & Mäntynen, J. (2014). Vitality from walking and cycling. Pykala. Tampere University of Technology, Transport Research Centre Verne. Retrieved from https://doi.org/https://trepo.tuni.fi/bitstream/handle/10024/116626/vitality_from_walking_and_cycling.pdf?sequence=2&isAllowed=y
21. Sevtsuk, A., & Mekonnen, M. (2012). Urban network analysis: A new toolbox for ArcGIS. Revue Internationale de Géomatique, 22(2), 287–305.
22. Soltani, S. Gu, N., Paniagua, J., Sivam, A., & McGinley, T. (2019). A computational approach to measuring social impact of urban density through mixed methods using spatial analysis. Paper presented at the 24th International Conference on Computer-Aided Architectural Design Research in Asia, Victoria University of Wellington, Wellington, New Zealand
23. Su, S., Zhou, H., Xu, M., Ru, H., Wang, W., & Weng, M. (2019). Auditing street walkability and associated social inequalities for planning implications. Journal of Transport Geography, 74, 62–76.
24. Wasfi, R. A., Dasgupta, K., Eluru, N., & Ross, N. A. (2016). Exposure to walkable neighborhoods in urban areas increases utilitarian walking: Longitudinal study of Canadians. Journal of Transport and Health, 3(4), 440–447.