The Effects of Adaptation Strategies on Water Resources Management in Mashhad Plain: The Application of Hydro-Economic-Behavioural Modeling

اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 آذر 1401  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2022.78289.1151

نویسندگان

سامان ضیایی ¹؛ حسن سخدری²؛ محمود احمدپور³؛ حمید محمدی⁴

¹دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل-

²دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل

³دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل

⁴استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل

چکیده

استان خراسان رضوی هم‌اکنون بحرانی‌ترین منابع آبی زیرزمینی در سطح کشور را داراست به طوری که افت سطح آب‌‌های زیرزمینی در این استان به یک متر رسیده است. دشت مشهد در طی سال‌های اخیر با بحران خشکسالی و کم‌آبی دست ‌و پنجه نرم می‌‌کند. منشا بحران خشکسالی برداشت‌های بی‌رویه و گرمایش جهانی است. مدیریت جامع منابع آب با توجه به ماهیت پیچیده مسائل آب، رشد سریع جمعیت، نیاز به آب برای مصارف مختلف و منابع آبی محدود، نیازمند روش‌هایی است که دیدگاه‌های فنی، اقتصادی، زیست‌محیطی، اجتماعی و منطقی را در یک قالب یکپارچه گردآوری نماید. یکی از ابزارهای مدیریت جامع منابع آب، استفاده از روش‌های هیدرولوژیکی اقتصادی به منظور شبیه‌سازی وضعیت کنونی حوضه‌های آبریز و بررسی اثرات سناریوها و سیاست‌های مختلف می‌باشد. در مطالعه‌ی حاضر به منظور شبیه‌سازی وضعیت هیدرولوژیکی دشت مشهد و بررسی اثرات سناریوهای مختلف از یک مدل اقتصادی- هیدرولوژیکی استفاده شد. در گام بعد به‌ منظور رسیدن به توافق با ذینفعان بر سر اجرای سناریوهای مختلف حفاظتی از مدل عامل محور استفاده گردید. نتایج مدل هیدرولوژیکی- اقتصادی نشان دادند که با اتخاذ سناریوهای تطبیقی امکان کاهش تقاضای آب بخش ‌کشاورزی و در نتیجه مصرف آب سطحی و زیرزمینی در این بخش وجود دارد. همچنین اجرای سناریوهای مختلف تطبیقی موجب تغییر الگوی کشت کنونی خواهد شد. از سوی دیگر نتایج مدل‌سازی عامل محور نشان داد که میان میزان آب در دسترس ناشی از راهبردها و تقاضای آب تفاوت زیادی وجود دارد که این موضوع موجب خواهد شد که کشاورزان با اجرای سناریوهای حفاظتی همکاری نکنند. اما با به کارگیری سیاست‌های تشویقی می‌توان برخی از کشاورزان نماینده را به اجرای سناریوهای تطبیقی راضی نمود.

کلیدواژه‌ها

راهبردهای تطبیقی؛ منابع آب؛ مدل اقتصادی-هیدرولوژیکی؛ مدل‌های عامل محور

مراجع