شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر ایجاد مدیریت یکپارچه شهری با رویکرد آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی بر پایه سناریو (نمونه موردمطالعه: شهر قم)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 11، شماره 3، آذر 1403، صفحه 107-130   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.77397.1250

نویسندگان

سید علی حسینی¹؛ حسین یغفوری²؛ زهره هادیانی^{* 3}

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری

²دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی

³استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری

چکیده

توسعه روزافزون شهرنشینی از مشخصه‌های بارز زندگی اجتماعی در عصر کنونی است که تأثیر عمیقی بر جوامع انسانی داشته است، متناسب با توسعه شهرنشینی و ظهور کلان‌شهرها، مدیریت شهری نیز به‌تدریج تکامل‌یافته است. تغییرات در محیط زندگی شهری چنان شتابی یافته است که متخصصان در حوزه‌های مختلف را به بررسی و مطالعه مستمر، برای غلبه برمشکلات کلان‌شهرها وادار نموده است. امروزه شهرها هراندازه و بُعدی داشته باشند، به یک مدیریت بهینه، جهت کاهش مشکلات فرهنگی، اجتماعی، خدماتی، ایجاد آرامش و آسایش، اجرای عدالت به نحو مؤثر و تقویت روحیه‌ی مشارکت شهروندان نیاز دارند و این خود نیازمند به یک مدیریت یکپارچه شهری می‌باشد. هدف از این مقاله شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر ایجاد مدیریت یکپارچه شهری با رویکرد آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی بر پایه سناریو در شهر قم می‌باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، از حیث روش ترکیبی از روش‌های اسنادی و پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده‌پژوهی و سناریو نگاری است. روش جمع‌آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. در این تحقیق از روش‌های تحلیل ساختاری و سناریونگاری استفاده‌شده است. نرم‌افزارهای مورداستفاده در این تحقیق نرم‌افزار  Scenario Wizard و MICMAC می‌باشد. نتایج مدل تحلیل ساختاری نشان داد که مهم‌ترین و کلیدی‌ترین متغیر در ایجاد و توسعه‌ی مدیریت یکپارچه‌ی شهری در شهر قم، متغیر مدیریتی – نهادی و قانونی می‌باشد. نتایج نهایی هم نشان داد که 6 سناریو با سازگاری قوی و محتمل پیش روی توسعه‌ی مدیریت یکپارچه شهری قم قرار دارد که شرایط امیدوارکننده‌ای را برای توسعه مدیریت یکپارچه‌ی شهری در شهر قم فراهم کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

آینده‌پژوهی؛ برنامه‌ریزی بر پایه سناریو؛ پیشران‌های کلیدی؛ شهر قم؛ مدیریت یکپارچه شهری

مراجع

1. اتقایی، ح.، و پیله ور، ع. ا. (1393). تدوین الگوی تحقق مدیریت یکپارچه مادر شهرها، نمونه موردی: مشهد. مجله معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 9(17)، 285-301.
2. اصغر پور، م. ج. (1382). تصمیم‌گیری گروهی و نظریه بازی‌ها با نگرش تحقیق در عملیات. تهران: دانشگاه تهران.
3. برک پور، ن.، و اسدی، ا. (1388). مدیریت و حکمروایی شهری. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه هنر.
4. چیما، ش. (1382). مدیریت شهر: خط‌مشی‌ها و نوآوری‌ها در کشورهاى درحال‌توسعه. ترجمه دکتر پرویز زاهدى، چاپ دوم. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهرى.
5. رهنما، م. ر. (1383). طرح جامع تبیین نقش و جایگاه برنامه جامع میان‌مدت هماهنگی در توسعه کلان‌شهرها. نمونه شهر مشهد. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد و شهرداری.
6. رهنمایی، م. ت.، خداشاهی، ع.، و مدیری، م. (1397). تحلیل راهبردی چالش‌های مدیریتی کلان‌شهر تهران با رویکرد مدیریت یکپارچه شهری، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11(2)، 217-238.
7. طلا، ح. (1396). شناسایی و تحلیل سیستماتیک چالش‌های مدیریت شهری تهران. مجله مدیریت شهری. 47(7)، 120-148.
8. عزیزی، م. م.، ابویی اردکان، م.، و نوری، ن. (1390). نقش قوانین و مقررات در تحقق مدیریت یکپارچه در مجموعۀ شهری تهران. مجله آرمان‌شهر، 4(6)، 117-128.
9. قرخلو، م.، و حسینی، ه. (1385). شاخص‌های توسعه پایدار شهری. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. 5(8). 157-177.
10. قره خانی، م.، و عبدالله زاده فرد، ع. (1395). بررسی مدیریت یکپارچه شهری و تأثیر آن بر توسعه پایدار؛ نمونه موردی شیراز. تهران: چهارمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری.
11. کاظمیان، غ. (1373). طراحى سیستم مدیریت شهرى مناسب شهرهاى ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
12. کاظمیان، غ.، و سعیدی رضوانی، ن. (1383). امکان‌سنجی واگذاری وظایف جدید به شهرداری‌ها. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها، جلد اول، چاپ دوم.
13. مرکز آمار ایران. (1395). سالنامه آماری سال 1395 استان قم. فصل اول. ص 28. تهران: مرکز آمار ایران.
14. ناظمی، ش.، حسینی، ز.، و صنیعی، ع. (1388). بررسی امکان‌سنجی استقرار مدیریت یکپارچه شهری در ایران؛ مطالعه شهر مشهد. مجله مشهد پژوهی. 1(2)، 1-19.
15. ناظمی، ش.، و حسینی، ز.، و صنیعی، ع.، و میرنجاتی، س. ع.، و شعبانی، س.، و آزموده، م. (1388). طرح مطالعه جامع مدیریت واحد شهری و راهکارهای حذف یا کاهش موانع تحقق آن. مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد. مجله مشهد پژوهی. دو فصلنامه شورای اسلامی شهر مشهد. 1(2)، 20-1.

 

16. Burns, N., & Groves, K. (1997). Practice of nursing research. Philadelphia. PA: WB Saunders Company.
17. Chakrabarty, B. K. (2001). Urban Management- Concepts, Principles, Techniques and Education, Cities, 18(5), 331-345.
18. Claesson, A. (2009). Guidance Paper on Overview of the integrated Management System in Managing Urban Europe 25 Project. European Commission.
19. Ch., & Sandford. BA. (2008). The Delphi technique: making sense of consensus. Available from: http://pareonline.net/pdf/v12n10.pdf.
20. Okoli, Ch., & Pawlowski, S. D. (2004). The Delphi method as a research tool: an example, design considerations and applications. Information & Managemen, 42(1), 15-29.
21. Ryden, L. (2008). Tools for integrared sustainability management in cities and towns urban studies and sustainability science. Baltic University Press Javascript: void (1).