ارزیابی بوم‌نظام‌های تولید گیاهان دانه روغنی با استفاده از تکنیک‌های امرژی و اقتصادی (مطالعه موردی: سیستان)

بوم شناسی کشاورزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1401  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2022.79219.1126

نویسندگان

نرگس پردل¹؛ محمدرضا اصغری پور ²؛ اسماعیل سیدآبادی²

¹گروه آموزشی زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایرانD

²دانشگاه زابل

چکیده

این مطالعه با هدف ارزیابی پایداری اکولوژیکی و بهره‌وری استفاده از نهاده‌ها در تولید سه محصول دانه روغنی با اهمیت منطقه سیستان شامل کلزا، گلرنگ و کنجد با استفاده از تکنیک‌های تحلیل امرژی و اقتصادی انجام شد. اطلاعات این پژوهش توسط پرسش‎نامه و مصاحبه چهره به چهره با مالکین نظام‌های خرده مالکی برای تعیین میزان مصرف نهاده‌ها و میزان عملکرد آنها در سال 400-1399 گرد‎آوری شد. در این مطالعه 56 کشاورز کلزا کار، 33 کشاورز گلرنک کار، و 22 کشاورز کنجد کار انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. برای انجام این مطالعه نهاده‌های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر محیطی و اقتصادی در نظام‌های مختلف بر اساس واحد ام‌ژول خورشیدی بیان شد و سپس با استفاده از شاخص‌های مبتنی بر امرژی پایداری محیطی، و بهره‌وری استفاده از نهاده ها تعیین شد. امرژی کل حمایت کننده نظام‌های تولید کلزا، گلرنگ و کنجد سیستان به ترتیب 1016×28/7، 1016 ×75/4 و 1016×55/3 ام‌ژول خورشیدی در هکتار در سال به دست آمد. بالاترین سهم از ورودی امرژی کل در هر سه نظام مورد مطالعه به ورودی‌های تجدیدناپذیر محیطی مربوط بود که سهم آن برای نظام‌های تولید کلزا 42/83 درصد، گلرنگ 11/80 درصد و کنجد 41/84 درصد به‌دست آمد. مقادیر شاخص‌های امرژی، پایداری زیست‌محیطی (ESI و ESI*)، درصد تجدیدپذیری (%R)، بار زیست‌محیطی (ELR وELR* ) و نسبت سرمایه‌گذاری اصلاح شده (EIR*) در نظام گلرنگ حاکی از پایداری بیش‌تر این نظام می‌باشد. پایداری کم‌تر نظام‌های کلزا و کنجد سهم زیاد امرژی ورودی مربوط به تلفات ماده‌آلی و فرسایش خاک که در دسته منابع تجدیدناپذیر محیطی قرار دارند بود.

کلیدواژه‌ها

شاخص‌های مبتنی بر امرژی؛ تحلیل اقتصادی؛ پایداری محیطی؛ بار زیست‌محیطی؛ نهاده‌های محیطی