اثر دوره‌های تر و خشک‌شدن بر برخی شاخص‌های فیزیکی بسترهای رشد بر پایه بیوچار و پشم‌سنگ

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 دی 1401  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2023.79577.1226

نویسندگان

شاهرخ شاهمنصوری ¹؛ محمد رضا مصدقی ²؛ حسین شریعتمداری ³

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

²استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

³استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

بررسی تغییرات ویژگیهای فیزیکی و پایداری بسترها در حین کشت گیاه به دلیل تغییراتی که در اثر رشد ریشه و دورههای تر و خشکشدن رخ می‌دهد، ضروری است. در این پژوهش 14 بستر رشد ترکیبی با نسبت‌های مختلف حجمی از مواد جداگانه تهیه شدند. در ابتدا ‌تخلخل کل (TP)، چگالی ظاهری (BD)، چگالی حقیقی (PD)، pH و رسانایی الکتریکی (EC) در بسترهای رشد اندازهگیری شده و در قالب طرح کاملاً تصادفی بررسی شد. به منظور بررسی تغییرات بسترهای رشد با گذشت زمان (آبیاری‌های متوالی) در کشت‌های گلخانه‌ای، 10 دوره متوالی تر و خشک‌شدن (حدود 80 روز) بر بسترهای رشد اعمال شد. پیش از اعمال دوره‌های تر و خشک‌شدن و پس از اعمال آخرین دوره‌، شاخص‌های متعدد فیزیکی و هیدرولیکی شامل آب به آسانی قابل دسترس (EAW)، گنجایش هوایی پس از آبیاری (AIR)، گنجایش بافری آب (WBC) و گنجایش نگهداشت آب (WHC) در بسترها تعیین شد. همچنین میزان نشست، درصد کاهش جرم و میزان تجزیه مواد آلی بسترها با گذشت زمان تعیین شد. این بخش آزمایش در قالب طرح کردت‌های خردشده در زمان با طرح پایه کاملاً تصادفی تجزیه و تحلیل شد. مقادیر BD، TP، EAW و WHC در اکثر بسترهای رشد در دامنه‌های مطلوب بود و حتی در برخی از موارد از بستر کوکوپیت-پرلیت (به عنوان شاهد) بهتر بودند. اعمال دوره‌های تر و خشک‌شدن بر بسترهای رشد سبب تجزیه مواد آلی، به‌هم‌خوردگی و تغییر آرایش ذرات، خرد شدن ذرات آلی و معدنی، انقباض، سخت-شدن و نشست آن‌ها شد. نتایج نشان داد بسترهای با مقدار قابل توجه مواد آلی ناپایدارتر از بسترهای معدنی یا غالباً معدنی بودند. به طور کلی اعمال دوره‌های تر و خشک‌شدن سبب افزایش معنی‌دار تخلخل و فراوانی منافذ ریز در بسترهای رشد شد. این دوره‌ها اثر مثبتی بر ویژگی‌های EAW، WHC، AIR و WBC اکثر بسترهای رشد داشته و سبب افزایش آن‌ها شد. این یافته بیانگر بهبود بسترهای رشد با گذشت زمان (دوره‌های تر و خشک‌شدن) بر اساس متغیرهای مقداری مذکور بود اگرچه برای ارزیابی بهتر، بررسی اثر این دوره‌ها بر متغیرهای شدتی مانند هدایت هیدرولیکی، پخشیدگی اکسیژن و اعوجاج منافذ در بسترهای رشد نیز ضروری است.

کلیدواژه‌ها

آب به آسانی قابل دسترس؛ بستر رشد؛ دوره‌های تر و خشک‌شدن؛ گنجایش نگهداشت آب؛ گنجایش هوایی پس از آبیاری