بررسی تأثیر تنش‌های محیطی بر رشد و توسعه گیاه نی قمیش (Arundo donax)

پژوهش های حفاظت گیاهان ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 دی 1401  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jpp.2023.78763.1106

نویسندگان

محسن الهی نژاد ¹؛ قربانعلی اسدی²؛ رضا توکل افشاری³

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشیار گروه اگرو تکنولوژی، دانشگاه فردوسی مشهد

³گروه اگروتکنولوژی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تیمار خشکی و شوری بر رشد و استقرار ریزوم گیاه نی قمیش Arundo donax آزمایشی در سال 1400 با استفاده از ریزوم‌های جمع‌آوری‌شده از اکوتیپ شهر گرگان و به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف تنش خشکی {100%، 75% و 50% ظرفیت زراعی} و سطوح مختلف تنش شوری {0 (آب مقطر)، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر} بود. نتایج تجزیه واریانس این آزمایش نیز نشان داد تیمار شوری و خشکی و اثر متقابل آن دو منجر به ایجاد اختلاف معنی‌دار با تیمار شاهد گردید. اثر ساده تیمار شوری به‌جز در شاخص سطح برگ و قطر ساقه در سایر شاخص‌ها نسبت به تیمار شاهد اختلاف معنی‌دار نشان داد بااین‌وجود اثر ساده تیمار خشکی در تمامی شاخص‌های اندازه‌گیری شده معنی‌داری را نشان داد. نتایج کلی آزمایش نشان داد که وجود تنش‌های شوری و خشکی هر دو باعث کاهش شاخص‌های رشد و توسعه‌ای این گیاه شدند و وجود این دو تنش محیطی توانست شاخص‌های زیست‌توده اندام هوایی، زیست‌توده اندام زیرزمینی، ارتفاع گیاه، قطر ساقه و شاخص سطح برگ را کاهش دهد. تأثیر تنش شوری بر کاهش شاخص‌های اندازه‌گیری شده کمتر از تنش خشکی بود به‌نحوی‌که اختلاف بین سطوح تنش شوری در سطوح مختلف تنش خشکی در همه شاخص‌های اندازه‌گیری شده به‌جز زیست‌توده اندام هوایی اختلاف ناچیزی با یکدیگر داشتند ولی در مقایسه اثر تنش خشکی در سطوح مختلف سطح شوری با یکدیگر، تنش خشکی به‌تنهایی منجر به کاهش معنی‌دار شاخص‌های رشد نسبت به تیمار شاهد گردید. حداکثر میزان زیست‌توده اندام هوایی در شرایط بدون تنش (شاهد) به میزان 2840 گرم در واحد سطح و کمترین مقدار زیست‌توده در شرایط تنش خشکی و شوری حداکثری به میزان 988 گرم در واحد سطح حاصل شد. زیست‌توده اندام هوایی نی قمیش در طول زمان در سطوح مختلف تنش شوری و خشکی افزایش پیدا کرد و مقدار آن از کمتر از 300 گرم در واحد سطح در ابتدای فصل رشد در همه سطوح تنش به بیش از 1000 تا 2500 گرم در واحد سطح در پایان فصل رشد رسید؛ پارامترهای حاصل از اثر تنش‌های شوری و خشکی بر قطر ساقه، ارتفاع گیاه و سطح برگ نی قمیش نشان داد که این گیاه در تنش‌های جزئی خشکی تا حدی مقاومت نشان می‌دهد اما در تنش شدید خشکی مقدار این پارامترها کاهش شدید پیدا کرد.

کلیدواژه‌ها

تنشهای محیطی؛ خشکی؛ رشد؛ گیاه مهاجم؛ نی قمیش