جستاری در مصادر روایات شیعه در تفسیرالتبیان

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 دی 1401  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2023.61147.0

نویسندگان

سید حسین موسوی دره بیدی ¹؛ داود اسماعیلی²

¹دانش آموخته دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

²استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل بیت(ع)، دانشگاه اصفهان

چکیده

روش شیخ طوسی در استفاده از روایات تفسیری التبیان، اهتمام جدی به روایات اهل­بیت(ع) و توجه فراوان به روایات و اقوال تفسیری صحابه و تابعان است. وی در نقل بسیاری از روایات تفسیری شیعی از قرینه­هایی همچون «أصحابنا، ائمتنا و أخبارنا» استفاده می­نماید. این پژوهش دریافته که تفاسیر المصابیح مغربی، قمی، عیاشی و کتاب واقدی از منابع قطعی و برخی از مجامع روایی شیعه همچون کافی، برخی آثار شیخ مفید، شیخ صدوق و... از جمله منابع محتمل التبیان در نقل روایات اهل­بیت(ع) است. نام برخی از راویان شیعی همچون جابر(بن یزید) و ابی­الجارود در صدر برخی از روایات نیز می­تواند، حاکی از بهره­مندی وی از تفاسیر آنان باشد. در پاره­ای موارد روایات اهل بیت(ع) از تفسیر طبری به التبیان راه پیدا کرده است. روش شیخ طوسی در استفاده فراوان از منابع غیرشیعی مانند جامع البیان و تصریح به نام مولفان آنها و در مقابل عدم تصریح به نام و آثار مولفان شیعی را باید متأثر از فضای حاکم بر تالیف این اثر در محیط و جغرافیای شهر بغداد و در راستای رویکرد تقریبی وی به شمار آورد.

کلیدواژه‌ها

شیخ طوسی؛ التبیان؛ مصادر روایی؛ روایات اهل‌بیت(ع)؛ تفاسیر شیعه