شکستگی در اساطیر ایران و هند

جستارهای نوین ادبی

دوره 55، شماره 3 - شماره پیاپی 218، آبان 1401، صفحه 91-111   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2023.78062.1337

نویسندگان

سجاد خجسته گزافرودی¹؛ فاطمه مدرسی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی-حماسی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

²استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه، ارومیه،، ایران

چکیده

اسطوره از بدو پدید آمدنش، همواره تغییر کرده‌است. این تغییر، در میان اقوام و ملت‌های گوناگون به‌ ویژه ایران و هند، همواره تکرار می‌شود. این پژوهش به روش مقایسه‌ای - توصیفی مبتنی بر تحلیل ساخت‌گرایانه نشان‌ می‌دهد؛ در عین مشابهت‌های اساطیر ایران و هند، وجوه تمایز گوناگونی نیز وجود دارد که می‌توان به شکستن به آب، آتش، نابودگر و قهرمان اشاره کرد. برخی اسطوره‌ها مقام الوهیت دارند و در عین حال می‌شکنند؛ این امر، در اسطوره‌هایی که اسطوره - خدا نیستند؛ نیز دیده می‌شود. شکستگی در اسطوره‌های ایرانی در حقیقت، تکرار شکستگی اساطیر هند است اما در عین حال موجب دوری اسطوره‌های هندی و ایرانی از یکدیگر می‌شود. هنگامی که اسطوره‌ای هندی تغییرمی‌یابد؛ نمی‌ایستد. این عدم ایستایی در شکستگی اسطوره‌های ایرانی نیز دیده می‌شود. این نوع تغییر در اساطیر هند موجب ‌شده‌است که برخی از اسطوره‌های مذکور، ایفاکنندة نقش متضاد باشند و این امر در اسطوره‌های ایرانی شکسته‌شده دیده‌ نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها

شکستگی؛ اسطوره؛ ایران؛ هند

مراجع

آموزگار، ژاله و تفضلی، احمد. (1370). اسطوره زندگی زردشت، چاپ اول، تهران: انتشارات کتابسرای بابل.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1377). اسطوره بیان نمادین، تهران: انتشارات سروش.

الیاده، میرچا. (1382). اسطوره، رؤیا، راز، ترجمۀ رؤیا منجم، چاپ سوم، تهران: انتشارات علم.

باستید، روژ. (1370). دانش اساطیر، ترجمۀ جلال ستاری، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.

بهار، مهرداد. (1391). پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ نهم، تهران: انتشارات آکه.

دورانت، ویل. (1378). تاریخ تمدن مشرق زمین گاهواره تمدن، ترجمۀ احمد آرام و دیگران، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

ذکرگو، امیرحسین. (1373). اسرار اساطیر هند (خدایان ودایی)، تهران: انتشارات فکر روز.

ریگ‌ودا (گزیده سرودها). (1372). به تحقیق، ترجمه و مقدمۀ محمدرضا جلالی نایینی، چاپ سوم، تهران: انتشارات نقره.

سرکاراتی، بهمن. (1385). سایه‌های شکار شده، چاپ دوم، تهران: انتشارات طهوری.

شاتوک، سیبل. (1388). آیین هندو، ترجمۀ محمدرضا بدیعی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شایگان، داریوش. (1389). ادیان و مکتبهای فلسفی هند، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1384). فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، چاپ دوم، تهران: انتشارات جیحون.

فردوسی، ابوالقاسم. (1366). شاهنامه فردوسی، با مقدمۀ احسان یارشاطر، تصحیح جلال خالقی مطلق، دفتر یکم، نیویورک: انتشارات Bibliotecha Persica.

فردوسی، ابوالقاسم. (1375). شاهنامه فردوسی، به کوشش جلال خالقی مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، دفتر پنجم، کالیفرنیا: انتشارات مزدا.

فرنبغ دادگی. (1380). بندهش، گزارش مهرداد بهار، چاپ دوم، تهران: انتشارات توس.

کارنامَه اردشیر بابکان. (1329). به اهتمام محمدجواد مشکور، تهران: انتشارات دانش.

کریستی، آنتونی. (1373). شناخت اساطیر چین، ترجمۀ باجلان فرخی، چاپ اول، تهران: انتشارات اساطیر.

گزیده‌های زاداسپرم. (1366). ترجمۀ راشد محصل، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

گیتا (بهگود گیتا). (1385). ترجمۀ محمدعلی موحد، چاپ سوم، تهران: انتشارات خوارزمی.

مهابهارت. (1358). ترجمۀ میرغیاث‌الدین علی قزوینی مشهور به نقیب خان، تحقیق و تصحیح و تحشیۀ سید محمدرضا جلالی نائینی و ن. س. شوکلا، جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات کتابخانۀ طهوری.

هینلز، جان. (1368). شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چاپ اول، تهران: انتشارات چشمه.

یشت‌ها. (1377). ترجمه و تفسیر ابراهیم پورداود، جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات اساطیر.