ژانر تأدیب‌نامه‌ و مولفه های صوری و محتوایی آن

جستارهای نوین ادبی

دوره 55، شماره 3 - شماره پیاپی 218، بهمن 1401، صفحه 113-147  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی.

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2023.77305.1317

نویسندگان

داوود پورمظفری ؛ عباس عشیری؛ فاطمه احمدی نسب

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

چکیده

تأدیب‌نامه‌هایی که از اواخر دورة صفویه تا مشروطه بر اثر رویارویی گفتمانی زنان و مردان به نگارش درآمد، از مؤلفه‌های صوری و محتوایی یک ژانر مجزا برخوردار است. «باهم‌آیی مفاهیم تأدیب و جنسیت در عنوان رساله‌های تأدیبی»، «باهم‌آیی رساله‌های منفرد تأدیبی در مجلدات واحد» و «نقش جنسیت نویسنده در سوگیری تربیتی رساله» از عمده‌ترین مشخصه‌های پیرامتنی و صوری رساله‌های تأدیبی‌اند. در کنار مؤلفه‌های صوری، «هم‌سویی جهان متن با عنوانِ تأدیب‌نامه‌ها»، «نقش روابط بینامتنی و بیناگفتمانی در تکوین تأدیب‌نامه‌ها»، و «منابع مشروعیت‌بخش گفتمان مردسالار و زن‌سالار» در شمار مؤلفه‌های محتوایی رساله‌های مزبور قرار می‌گیرند. مجموعة مشخصه‌های صوری و محتوایی رساله‌های تأدیبی آنها را از متونی که تحت عنوان ژانر تعلیمی طبقه‌بندی می‌شوند، کاملاً متمایز می‌سازد. متون متعلق به ژانر تأدیب‌نامه‌های زنان و مردان به جهت سبک و گفتمان از تنوعی برخوردار است که بر روی پیوستاری از گفتمان مردسالار، مردمَدار، زن‌مَدار و زن‌سالار قابل شناسایی هستند.

کلیدواژه‌ها: تأدیب‌نامه‌های زنان، تأدیب‌نامه‌های مردان، ادبیات دورة قاجار، فمنیسم، ژانر، پیرامتن.

کلیدواژه‌ها

تأدیب‌نامه‌های و تأدیب‌نامه‌های مردان؛ ادبیات دورة قاجار؛ فمنیسم؛ ژانر؛ پیرامتن

مراجع