تحلیل محتوا و مقایسه مجموعه کتاب‌های آموزش نوین زبان فارسی و مجموعه کتاب‌های آموزش فارسی به فارسی با استفاده از بازبینه اعتبارسنجی‌شده

زبانشناسی و گویش های خراسان

دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 29، اسفند 1401، صفحه 126-152   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2023.78557.1126

نویسندگان

معصومه خدایی مقدم¹؛ عطیه کامیابی گل^{* 2}؛ شهلا شریفی³

¹دانشجوی دکترای زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی و گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³دانشیار گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ارزیابی محتوایی کتاب­های درسی با استفاده از بازبینه،از روش­های مرسوم ارزیابی است که سهم به­سزایی در حفظ کیفیت آن­ها ایفا می­کند. در این پژوهش با استفاده از بازبینه اعتبارسنجی­شده که شامل چهار مقوله ویژگی­های فیزیکی، طراحی و سازمان­دهی کتاب؛ مهارت­ها و زیرمهارت­های زبانی؛ موضوع و محتوا و ملاحظات کلی و کاربردی است  مجموعه کتب آموزش نوین زبان فارسی (آنزف) و مجموعه کتب آموزش فارسی به فارسی (آفبف) به روش کیفی تحلیل و مقایسه شدند. نتایج نشان داد بر اساس نظر مدرسین  مجموعه آفبف و آنزف به لحاظ ویژگی­های فیزیکی، طراحی و سازمان­دهی  در حد خوب و خیلی خوب ارزیابی شدند اما از نظر نویسندگان با توجه به کاستی­هایی مانند عدم وجود کتاب کار و راهنمای معلم و غیره دو مجموعه در حد نسبتاً خوب ارزیابی شدند.  در زمینه مهارت­ها و زیرمهارت­ها، هر دو مجموعه ایرادات اساسی داشتند اما به طور کلی مجموعه آنزف در حد نسبتاً خوب و مجموعه آفبف در حد ضعیف ارزیابی شد که با نتایج آمار توصیفی نیز مطابقت داشت. به لحاظ ویژگی موضوع و محتوا مجموعه آنزف در حد نسبتاً خوب و آفبف در حد ضعیف ارزیابی شد که هم­راستا با نتایج آمارتوصیفی است. به لحاظ ملاحظات کلی مجموعه آنزف در حد نسبتاً خوب و همراستا با نتایج آمار توصیفی و مجموعه آفبف بر خلاف نتایج آمارتوصیفی نسبتاً خوب، در حد نسبتاً ضعیف ارزیابی شد. به­طور کلی مجموعه آنزف در حد نسبتاً خوب و مجموعه آفبف در حد ضعیف ارزیابی شد.

کلیدواژه‌ها

بازبینه؛ تحلیل محتوایی؛ مجموعه آموزش نوین زبان فارسی؛ مجموعه آموزش فارسی به فارسی

مراجع

1. استازاده، زهرا (1378). ارزیابی کتب آموزش زبان فارسی به غیر فارسی­زبانان. (پایان­نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.
2. امانی ملکوتی، فاطمه (1389). بررسی تحلیلی کتاب­های آموزش زبان فارسی. (پایان­نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشگاه پیام نور تهران.
3. جعفرزاده، زهرا (1381). راهکارهایی مشخص در تهیه مواد درسی مقدماتی و متوسطه در آموزش زبان فارسی به دیگر زبانان با تحلیل و تدوین متن نمونه. (پایان نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.
4. جهانگردی، کیومرث (1395). تحلیل کتاب­های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی­زبانان، رویکردی پیکره­ای-شناختی به آموزش واژگان. (رساله دکترای تخصصی منتشرنشده). وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
5. خیبری،ستاره (1378). مطالعه و تحلیل متنی و بررسی کتابهای آموزش زبان فارسی. (پایان نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.
6. ذوالفقاری، حسین (1384). برنامه درسی آموزش زبان فارسی به ملل مسلمان. نشریه پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، پیاپی 15، ش 2، صص 25 ـ 58.
7. رییسی مبارکه، نفیسه (1399). ارزیابی محتوای دستوری مجموعه آموزش نوین زبان فارسی. فصلنامه علمی زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا. د12، ش 37، صص 39-68.
8. رضویان، حسین و الهی پناه، تمنا (1399). تحلیل کاربردشناختی کتاب آموزش نوین زبان فارسی بر اساس اصول گرایس. پژوهش­نامه آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان. د 9، ش 1، صص 47-70.
9. رییسی، زهرا و محمدی فشارکی، محسن (1394). توصیف و نقد دستوری مجموعه کتاب­های آموزش فارسی به فارسی جامعه المصطفی العالمیه. فنون ادبی. د 10، ش 2، صص 71-86.
10. زهرایی، احمد و فردی، اصغر (1396). آموزش فارسی به فارسی کتاب چهارم. قم: مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی.
11. زهرایی، احمد؛ فردی، اصغر (1396). آموزش فارسی به فارسی کتاب دوم. قم: مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی.
12. زهرایی، احمد؛ فردی، اصغر و ناطق، محمد (1396). آموزش فارسی به فارسی (مقدمه). قم: مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی.
13. سلطان احمدی،زهرا (1394). تحلیل متون آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان در سطح مقدماتی بر مبنای نظریه یادگیری زبان بنیاد هالیدی.(پایان نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان.
14. شاهدی، شهرزاد (1380). بررسی و تعبه ساز و کار تحلیل متن برای متن های زبان فارسی برای خارجیان با عنایت ویژه به چارچوب ها و متن های مهم موجود. (پایان نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده). دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.
15. صحرایی، رضامراد و شهباز، منیره (1391). تحلیل محتوایی منابع آموزش زبان فارسی بر پایه انگاره نیل اندرسون. پژوهش­نامه آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان. د1، ش 2. صص 1-30.
16. ضیاء حسینی، محمد (1385). روش تدریس زبان خارجی/دوم. تهران: سمت.
17. فردی، اصغر؛ زهرایی، احمد (1396). آموزش فارسی به فارسی کتاب سوم. قم: مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی.
18. فردی، اصغر؛ زهرایی، احمد و مؤمنی، جعفر(1396). آموزش فارسی به فارسی قم: مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی.
19. فردی، اصغر؛ زهرایی، احمد و مؤمنی، جعفر(1396). آموزش فارسی به فارسی 6. قم: مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی.
20. فردی، اصغر؛ زهرایی، احمد و ناطق، محمد (1396). آموزش فارسی به فارسی کتاب اول. قم: مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی.
21. قبول، احسان (1397). آموزش نوین زبان فارسی جلد 1 (دوره آغازین). مشهد: چاپ و نشر یاسین.
22. قبول، احسان (1397). آموزش نوین زبان فارسی جلد 2 (دوره آغازین). مشهد: چاپ و نشر یاسین.
23. قبول، احسان (1397). آموزش نوین زبان فارسی جلد 3 (دوره میانی). مشهد: چاپ و نشر یاسین.
24. قبول، احسان (1397). آموزش نوین زبان فارسی جلد 4 (دوره میانی). مشهد: چاپ و نشر یاسین.
25. قبول، احسان (1397). آموزش نوین زبان فارسی جلد 5 (دوره پیشرفته). مشهد: چاپ و نشر یاسین.
26. مهرآوران، محمود و ناطق، محمد (1394). نقد کتاب آموزش نوین زبان فارسی. دوفصلنامه تخصصی آموزش زبان فارسی. د1 ش 1. صص 141-160.
27. وکیلی فرد، امیررضا؛ جنتی راد،فاطمه؛ رضایی محلاتی، زویا و میرزایی حصاریان، محمدباقر (1400). ارزیابی منابع آموزشی زبان فارسی برای دانشجویان غیر ایرانی: واکاوی درسنامه مینا. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. د 25، ش 48، صص 1-28.
28. هادی­زاده، محمدجواد (1400). تحلیل و ارزیابی محتوای دستور در دو مجموعه آموزش نوین زبان فارسی و آموزش فارسی به فارسی بر اساس رویکرد دستور آموزشی. پژوهش­نامه انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال 21، ش 1، صص 375-401.
29. هادی­زاده، محمدجواد (1396). ارزیابی محتوای دستور در منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان (آزفا) بر پایه رویکرد دستور آموزشی. (رساله چاپ نشده دکتری). دانشکده ابیات و علوم و انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
30. Abdelwahab, M. (2013). Developing an English language textbook evaluative              checklist. IOSR Journal of Research & Method in Education, 1) 3(, 55-70
31. Byrd, P. (2001). Textbooks: Evaluation for selection and analysis for implementation. In Celce Murica (Ed.), Teaching English as a second or foreign language (pp. 415-427). Cengage learning.
32. Chastain, K.(1988). Developing second language skills: theory and languge practice (3^rd ed.). Harcourt Brace
33. Cunningsworths, A. (1995). Choosing your coursebook.
34. Ellis, (1997). The evaluation of communicative tasks. In B. Tomlinson (Ed.), Materials development in language teaching (pp. 217-238). Cambridge University Press.
35. Garinger, (2002). Textbook selection for the ESL classroom. (ERIC Digest). Retrieved from ERIC database. (EDO-FL-02-10).
36. Littlejohn, A. (1998). The analysis of language teaching materials: Inside the Trojan Horse. In Tomlinson (Ed.), Materials development in language Teaching (pp. 190-216). Cambridge University Press.
37. Hyland, K. (2003). Second language writing. Cambridge University Press.
38. Litz, D. R. (2005). Textbook evaluation and ELT management: A South Korean case study. Asian EFL journal, 48, 1-53.
39. Mukundan, A., Hajimohammadi, R. & Nimehchisalem, V. (2011). Developing an English language textbook evaluation checklist. Contemporary Issues in Education Research, 4(6), 21-28.
40. Razmjoo, A. (2010). Developing a textbook evaluation scheme for the expanding circle. Iranian Journal of Applied Language Studies, 2(1), 121-136.
41. Russo, V. & Olvitt, L. (2006). Course materials development for adult learning in support of enviorenmental and sustainability education processes. SADC publication.
42. Smith, & Turner, J. (2016). The Common European Framework of Reference for Languages (CEFR) and the Lexile framework for reading. Retrived from https://metametricsinc.com/wp-content/uploads/2018/01/CEFR_1.pdf
43. Stufflebeam, D. (2000). Guideline for developing evaluation checklist: The checklist development checklist (CDC). Evaluation checklists project. Retrieved from wmich.edu/evalctr/checkl