موانع کشت و تولید گیاهان دارویی در مناطق روستایی سردسیری کهگیلویه و بویراحمد

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 3، دوره 21، شماره 4 - شماره پیاپی 45، دی 1402، صفحه 55-88   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2023.77749.1174

نویسندگان

اکبر دهبان نژادیان^{* 1}؛ یوسف قنبری²؛ حمید برقی²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

توجه به فعالیت گیاهان دارویی، یکی از رویکردهای تحلیلی در زمینه مطالعات توسعه روستایی است. هدف این پژوهش، تحلیل موانع فعالیت گیاهان داروی در مناطق روستایی سردسیری استان کهگیلویه و بویراحمد بود. نوع تحقیق کاربردی­، روش استفاده‌شده توصیفی و مبتنی بر گرد­آوری­های میدانی (پرسش‌نامه) بود. جامعه آماری این تحقیق، 13 روستا منطقه سردسیری استان کهگیلویه و بویراحمد براساس سرشماری 1400، بالغ 21453 نفر بود که براساس فرمول کوکران و خطای 05/0، 383 پرسش‌نامه محاسبه شد و به‌صورت تصادفی بین مردم محلی توزیع شد. برای تحلیل داده از آماره توصیفی و استنباطی استفاده شد. یافته­های تحقیق نشان داد، شش عامل شناسایی و درمجموع 304/53 درصد واریانس کل متغیرها را تبیین می­کنند و 696/46 درصد از واریانس باقی‌مانده مربوط به سایر عواملی است که پیش­بینی آن­ها مسیر نشده است؛ به‌طوری‌که عامل اول، موانع اقتصادی با مقدار ویژه 269/3 و بیش از 273/11 درصد از کل واریانس­ها را به خود اختصاص داد و عامل ششم موانع اطلاعاتی با مقدار ویژه 273/2 و مقدار واریانس آن 838/7 در آخرین عامل قرار داشت. نتایج نشان داد که موانع بسیاری در انجام فعالیت گیاهان دارویی در مناطق روستاها وجود دارد و یافته­های تحقیق آن را تأیید می­کند.
 

کلیدواژه‌ها

توسعه روستایی؛ گیاهان داروی؛ تنوع‌بخشی؛ استان کهگیلویه و بویراحمد

مراجع

1. احمدی، ش.، دهقانی بیگدلی، ر.، حیدری سورشجانی، ر.، (1399)، قابلیت اقتصادی گیاهان دارویی و مرتعی بر توسعه گردشگری، نشریه علمی تحقیقاتی گیاهان دارویی و معطر ایران، 36، 496-508.
2. ازکیا، م. (1385). جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستاهای ایران (چاپ هفتم). تهران: چاپ اطلاعات.
3. بابا ذکری، ف.، شریفی، ز.، و نوری پور، م. (1398). تعیین راهبردهای توسعه وتولید گیاهان دارویی در استان کهگیلویه و بویراحمد. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، 6(1)، 73-63.
4. بری‌مانی، ف. (1382). فرایند تکوین و تکامل توسعه روستایی و جایگاه آن در برنامه­های توسعه روستایی و اجتماعی ایران،. کنگره توسعه روستایی، چالش­ها و چشم اندازها، تهران.
5. پاپلی­یزدی، م.، و ابراهیمی، م. (1381). نظریه­های توسعه روستایی. تهران: انتشارات سمت.
6. توانبخش، م.، و ارجمند، س. (1388)، مبانی توسعه پایدار شهری. تهران: نشر جامعه­شناسان.
7. جبل عاملی، ف.، غلامحسنی، ط.، و نصابیان، ش. (1391)، مقایسه مزیت نسبی صادرات گیاهان دارویی ایران با سایر کشورهای صادر کننده (مطالعه موردی: رازیانه، بادیان، انیسون و گشنیز). نشریه مدل‌سازی اقتصادی، 6.
8. حسینی ابری، ح. (1378). روستا در مفهوم واقعی آن. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 14 (52)، 62-50.
9. خالقی، ع. (1399). تحلیل چرخه افول و انحطاط روستایی در مناطق کوهستانی (مورد مطالعه: شهرستان ورزقان). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 1(4)، 32-17.
10. دانایی فرد، ح.، آذر، ع.، و دیده ور، ف. (1389). تدوین الگوی نهادی کردن کارآفرینی در بخش کشاورزی زیربخش گلخانه‌ای داری. توسعه کارآفرینی، 3(10)، 27-7.
11. درگاه ملی آمار ایران (1395). سرشماری عموم ونفوس مسکن،
12. رفعتی، م.، حاجی میر رحیمی، و سید داوود، ا. (1399). بررسی اقتصادی فعالیت کشت و تولید گیاهان دارویی عناب در استان قم. نشریه علمی ترویجی فناوری گیاهان دارویی در ایران، 3(128)، 1-14.
13. رکن­الدین افتخاری، ع.، سجاسی قیداری، ح.، و عینالی، ج. (1385). نگرشی نو به مدیریت روستایی با تاکید بر نهادهای تأثیرگذار. فصلنامه روستا و توسعه، (2).
14. رمضانی، س.، رضوانفر، ا.، و علم بیگی، ا. (1400). ارائه مدل ساختاری شناسایی فرصت­های کارآفرینانه در بین تولید کنندگان گیاهان دارویی استان خراسان شمالی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی.
15. رومیانی، ا. (1392). ارزیابی نقش جریان سرمایه‌های شهری- روستایی در توسعه گردشگری پایدار، دهستان حصار ولیعصر، بوئین زهرا (پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی) دانشگاه زنجان.
16. ریاحی، و.، آذر (1393). تنوع‌بخشی فعالیت‌های اقتصادی و پایداری روستاها (مورد: شهرستان خرمدره). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 3(4)، 128-113.
17. سازمان پژوهش و برنامه ریزی روستایی (1397). تولید و آماده سازی گیاهان دارویی. تهران: انتشارات چاپ و نشر کتب درسی.
18. سفی، ح. (1388). بررسی راهکارهای تنوع‌بخشی اقتصاد کشاورزی (نمونه موردی: دهستان دشت سر شهرستان آمل) (پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی). دانشگاه فردوسی مشهد.
19. امیری عقدایی، ف.، و زارعی زردیینی، ح. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر بهبود و توسعه گیاهان دارویی ایران (مطالعه موردی شهر اصفهان). فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، 4(1)، 195-214.
20. شاهی، م.، شیرازی علوی، ف.، و خاکی، ع. (1396). کنفرانس بین‌المللی علوم کشاورزی گیاهان دارویی و طب سنتی، شهر مشهد.
21. شجاعی دیو کلائی، ح. (1395)، ظهور و اول کشاورزی صنعتی در عصر رضا شاه 1309 تا 1316. مجله تاریخ ایران، (19)، 140-115.
22. شهرکی، م.، بهمنش، ب.، و کوسه غراوی، ی. (1395). دانش بومی گیاه‌شناسی گیاهان دارویی و خوراکی در بین روستاییان مراتع ییلاقی هزار جریب مازندران، نخستین همایش ملی گیاهان دارویی معطر و ادویه‌ای، دانشگاه گنبد گاووس، 1 اردیبهشت.
23. طاطیان، م.، قربانعلی نژاد، ج.، و تمرتاش، ر. (1393). بررسی بررسی میزان تمایل روستائیان به تشکیل تعاونی گیاهان دارویی جهت کارآفرینی در منطقه هزار جریب بهشهر. مجله کارآفرینی کشاورزی، 1(2)، 82-95.
24. لهسائی­زاده، ع. (1387). جامعه­شناسی توسعه (چاپ هفتم). تهران: پیام نور.
25. محمدی، ح.، عبدل پور، ا.، و شمسی­پور، ع. (1398). قابلیت اراضی کشت و توسعه گیاه دارویی آنغوزه با رویکرد اقلیمی (مطالعه موردی­: استان کهگیلویه و بویراحمد). فصلنامه جغرافیای طبیعی، 12(32)، 17-48.
26. محمودی، ب. (1400). تحلیل وابستگی معیشتی جوامع محلی بختیاری نشین به منابع جنگلی زاگرس مرکزی. دو فصلنامه­ علمی مطالعات و برنامه ریزی قلمرو کوچ نشینان، 1، 29-48.
27. مرادپور، س.، پاکروان، م.، و جعفری، ع. (1397). یافته­های نوین در علوم زیستی. 5(4).
28. مولادوست، ک.، و شاهمرادی، م. (1399). شناسایی چالش­های پیش روی توسعه گیاهان دارویی ایران. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 5(36).
29. مؤمنی، ف.، دشتبانی، س.، و بانوی، ع. (1396). اهمیت بخش کشاورزی در حفظ تعادل اقتصاد – اجتماعی ساختار شهری و روستایی ایران. فصلنامامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6(22)، 46-17.
30. مهدی‌پور، ه.، کاکاوند، م.، پناهی، پ.، محمدی، ا.، و حیدری، م. (1400). شناسایی ارتباط سنتی جوامع محلی زاگرس با ارزش‌های گیاهان، مطالعه موردی: شهرستان نورآباد ممسنی، استان فارس، جنگل و فرآورده‌های چوب. مجله منابع طبیعی ایران، 74(1)، 29-42.
31. میرجلیلی، ع. (1398). ارزیابی توانمندی و دانش فنی فروشندگان گیاهان دارویی در استان اصفهان. نشریه علمی و ترویجی فناوری گیاهان دارویی ایران، 2(2).
32. نقدی بادی، ح.، و مکیزاده، ت. م. (1384). مروری بر گیاه آویشن. فصلنامه گیاهان دارویی، (7)، 1-10.
33. هزارجریبی، ج. (1384). کارآفرینی. تهران: نشر پژوهشکده اقتصادی.
34. هزار جریبی، ج.، و صفری‌شالی، ر. (1389). کاربست نظریة بنیادی در شناخت دانش بومی. فصلنامة دانش بومی، (1)، 67-40.
35. K. Shadangi, et al. Ethnobotanical Studies of Wild Flora at G. Udayagiri Forest in Eastern Ghat, Odisha. IOSR Journal of Environmental Science, Toxicology And Food Technology (IOSR-JESTFT) Volume 2, Issue 2,2012 pp 25-37.
36. Alam, G., & Belt, J. (2009). Developing a medicinal plant value chain: Lessons from an initiative to cultivate Kutki (Picrorhiza kurrooa) in Northern India. KIT Working Papers Series, (WPS. C5).
37. Badke, M. R., Budó, M. D. L. D., Silva, F. M. D., & Ressel, L. B. (2011). Plantas medicinais: o saber sustentado na prática do cotidiano popular. Escola Anna Nery, 15(1), 132-139.
38. Bareetseng, S. (2015). Community involvement in the commercialisation of medicinal plant species. The Case Studies: Lippia javanica and Elephantorrhiza elephantine. A CSIR Presentation, Pretoria, Gauteng, South Africa.
39. Barragán-Ocaña, A., & del Carmen del-Valle-Rivera, M. (2016). Rural development and environmental protection through the use of biofertilizers in agriculture: An alternative for underdeveloped countries?. Technology in Society, 46, 90-99.
40. Barrett, C. B., Reardon, T., & Webb, P. (2001). Nonfarm income diversification and household livelihood strategies in rural Africa: concepts, dynamics, and policy implications. Food policy, 26(4), 315-331.
41. Benzie IFF, Wachtel-Galor S, editors, Boca Raton (FL): CRC Press/Taylor & Francis; 2011.
42. Bhattarai Khem Raj and Madhu Ghimire. “Commercially important medicinal and aromatic plants of Nepal and their distribution pattern and conservation measure along the elevation gradient of the Himalayas”. Banko Janakari 16.1 (2006)
43. Bodeker, G. (2007). Medicinal Plant Biodiversity and Local Health Care: Rural Development and the Potential to Combat Priority Diseases. Endogenous Development and Biodiversity, Compass, Leusden, 241.
44. Boeckel Lex van. MAPs and Essential Oils from Nepal - Market Analysis and Market Entry Strategy in Khumaltar, Lalitpur: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH (2017).
45. Boukhatem, M.N. Effective Antiviral Activity of Essential Oils and their Characteristics Terpenes against Coronaviruses: An Update. J. Pharmacol. Clin. Toxicol. 2020, 8, 1138.
46. Capitalizing on the Bio-Economic Value of Multi-Purpose Medicinal Plants for the Rehabilitation of Drylands in Sub-Saharan Africa, John D. H. Lambert Per A. Ryden Enos E. Esikuri (2016)
47. Dharmendra Kalauni and Arati Joshi, Status of Medicinal and Aromatic Plant (MAPs) and Socio-Economic Influence in Nepalese Livelihood - A Review Research. ACTA SCIENTIFIC AGRICULTURE (ISSN: 2581-365X), (2018)
48. Egamberdieva, D., Wirth, S., Behrendt, U., Ahmad, P., & Berg, G. (2017). Antimicrobial activity of medicinal plants correlates with the proportion of antagonistic endophytes. Frontiers in microbiology, 8, 199.
49. Fongnzossie, E. F., Tize, Z., Nde, P. F., Biyegue, C. N., Ntsama, I. B., Dibong, S. D., & Nkongmeneck, B. A. (2017). Ethnobotany and pharmacognostic perspective of plant species used as traditional cosmetics and cosmeceuticals among the Gbaya ethnic group in Eastern Cameroon. South African Journal of Botany, 112, 29-39.
50. Guo, Y.R.; Cao, Q.D.; Hong, Z.S.; Tan, Y.Y.; Chen, S.D.; Jin, H.J.; Yan, Y. The origin, transmission and clinical therapies on coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak–an update on the status. Milit. Med. Res. 2020, 7, 1–10.
51. https://www.kebnanews.ir/news/425315
52. Jürgen Pretzsch and Jude Ndzifon Kimengsi, Asian Medicinal Plants’ Production and Utilization PotentialsSri Astutik, Sustainability 2019, 11, 5483; doi:10.3390/su11195483
53. Choudhary. et al, Ethnobotanical Survey of Rajasthan - An Update,, American-Eurasian Journal of Botany, Volume 1, Issue 2, 2008, pp 38-45.
54. Karunamoorthi, K., Jegajeevanram, K., Vijayalakshmi, J., & Mengistie, E. (2013). Traditional medicinal plants: a source of phytotherapeutic modality in resource-constrained health care settings. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 18(1), 67-74.
55. Kimengsi, J. N., Aung, P. S., Pretzsch, J., Haller, T., & Auch, E. (2019). Constitutionality and the co-management of protected areas: Reflections from Cameroon and Myanmar. International Journal of the Commons, 13(2_ (
56. Lee, Y, Luo R. Real-time forecasts of the COVID-19 epidimice in China from February 5 to 24 february 2020 infect DIS. MODEL 2020, 256-263
57. Li, X.Q.; Song, Y.N.; Wang, S.J.; Rahman, K.; Zhu, J.Y.; Zhang, H. Saikosaponins: A review of pharmacological effects. J. Asian Nat. Prod. Res. 2018, 20, 399–411.
58. Mbuni, Y. M., Wang, S., Mwangi, B. N., Mbari, N. J., Musili, P. M., Walter, N. O., ... & Wang, Q. (2020). Medicinal plants and their traditional uses in local communities around Cherangani Hills, Western Kenya. Plants, 9(3), 331.
59. Miguéis, G. D. S., da Silva, R. H., Damasceno Junior, G. A., & Guarim-Neto, G. (2019). Plants used by the rural community of Bananal, Mato Grosso, Brazil: Aspects of popular knowledge. PloS one, 14(1), e0210488.
60. Nadjib mohamad, setzar William (2020): MDPI, www.mdpi.com/plants.
61. Nwafor, I., Nwafor, C., & Manduna, I. (2021). Constraints to cultivation of medicinal plants by smallholder farmers in South Africa. Horticulturae, 7(12), 1-15.
62. Rashid, A.Z.; Tunon, H.; Khan, N.A.; Mukul, S.A. Commercial Cultivation by Farmers of Medicinal Plants in Northern Bangladesh. Eur. J. Environ. Sci. 2014, 4, 60–68.
63. Rathore, R., & Mathur, A. (2018). Entrepreneurship development in medicinal and aromatic plants: prospects and challenges. International Journal of Economic Plants, 5(1), 32-35.
64. Sawadogo, H. and F. Kambou. 2009. “Pits for Trees: How Farmers in Semi-arid Burkina Faso Increase and Diversify Plant Biomass.” In C. Reij and A. Waters-Bayer, eds., Farmer Innovation in Africa: A Source of Inspiration for Agricultural Development. London: Earthscan.
65. Setyawan A. D, Review: Recent status of Selaginella (Selaginellaceae) research in, Volume 12, Number 2, April 2011 pp: 112-124
66. Shinwari, Z. K., & Qaiser, M. (2011). Efforts on conservation and sustainable use of medicinal plants of Pakistan.  J. Bot, 43(1), 5-10.
67. Uduakobong, S. I. (2015). Poverty alleviation strategies in Nigeria: A call for an inclusive growth approach. Journal of Poverty, Investment and Development, 15, 110-118.
68. (2003). Millennium development goal: A compact among nations to end human poverty (Human Development Report).
69. Van der Ploeg, J. D., Renting, H., Brunori, G., Knickei, K., Mannion, J., Marsden, T., ... & Ventura, F. (2017). Rural development: from practices and policies towards theory. In The Rural(pp. 201-218). Routledge.
70. van Schalkwyk (Minister of Tourism) (2012) Addresses the Cape Town Press Club on the state of Travel and Tourism in South Africa, 1 November. Available at: www.gov.za/minister-tourism-mr-marthinus-van-schalkwyk-addresses-cape-town-press-club-state-travel-and-tourism (accessed 3 April 2015).
71. Verma, R. K. (2014). An ethnobotanical study of plants used for the treatment of livestock diseases in Tikamgarh District of Bundelkhand, Central India. Asian Pacific journal of tropical biomedicine, 4, S460-S467.
72. Wilson, Suzanne, Daniel R. Fesenmaier, Julie Fesenmaier and John C. Van Es, (2001). Factors for Success in Rural Tourism Development. Journal of travel research. 130-138.
73. World Bank (2001); Reaching The Rural Poor, The Rural Development Strategy of the World Bank, 2001. Inernet. (www.worldbank.org).
74. Yang, Y.; Islam, M.S.; Wang, J.; Li, Y.; Chen, X. Traditional Chinese medicine in the treatment of patients infected with 2019-new coronavirus (SARS-CoV-2): A review and perspective. Int. J. Biol. Sci. 2020, 16, 1708.