تعیین حوضه آبگیر و حریم حفاظتی چشمه چله خانه علیا (صوفیان)

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 دی 1401  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2023.79544.1225

نویسندگان

عبدالرضا واعظی هیر ¹؛ واحده آقایی¹؛ مهری تبرمایه²

¹دانشگاه تبریز

²دانشگاه شیراز

چکیده

شناسایی حریم کمی یا محدوده آبگیری چشمه‌ها جهت اعمال برنامه‌های مدیریتی برای جلوگیری از افزایش بهره وری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی یکی از اقدامات بسیار مهم و حائز اهمیت محسوب می‌شود. ارتفاعات روستای چله خانه علیا و کارخانه سیمان صوفیان واقع در کوه مورو با داشتن پوشش قابل توجهی از واحدهای آهکی کرتاسه تامین کننده‌ی بخش عمده‌ای از آب شرب روستاهای منطقه می‌باشد. کارخانه سیمان صوفیان به عنوان یکی از قطب‌های صنعتی شمال‌غرب کشور می‌تواند بر کمیت و کیفیت آب چشمه واقع در این منطقه موثر باشد. با تعیین حریم حفاظتی چشمه چله خانه علیا به عنوان اصلی‌ترین چشمه موجود در منطقه، می‌توان از اثرات منفی این کارخانه بر روی منابع آب جلوگیری کرد. نتایج اندازه گیری ماهانه دبی و مقادیر هدایت الکتریکی چشمه چله خانه علیا، تجزیه و تحلیل هیدروگراف چشمه در سال آبی 1399-1398 و مقدار ضریب فرود بدست آمده در دراز مدت (α=0.002) بیانگر غالب بودن سیستم جریان افشان می‌باشد که از عدم خلوص آهک و تراکم بالای درز و شکستگی منطقه ناشی می‌گردد. جهت تعیین محدوده حوضه آبگیر و حریم حفاظتی چشمه مذکور، مرزهای هیدروژئولوژیکی تعیین و با استفاده از روش SCS و محاسبات بیلان، مرز مزبور مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بدست آمده از محاسبات عدم تطابق مرز هیدرولوژیکی و هیدروژئولوژیکی را نشان داد. از این رو اقدام به تهیه نیمرخ زمین شناسی و محاسبه مساحت حوضه آبگیر گردید. بر اساس یافته‌های این پژوهش و محدوده‌های محاسبه شده، حریم حفاظتی چشمه چله خانه علیا شامل محدوده هیدورژئولوژیکی بدست آمده از محاسبات بیلان در اطراف چشمه چله خانه علیا و مرز حفاظتی تعیین شده برای آهک‌های موجود در پایین‌تر از تراز چشمه چله خانه علیا (بخش غیر اشباع آهک‌های منطقه) می‌باشد که مساحت آن تقریبا 18 هکتار برآورد شده است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: جریان افشان؛ حریم حفاظتی؛ ضریب فرود؛ مرز هیدروژئولوژیکی