منابع طبیعی و توسعه؛ تحلیل پانلی شناسایی کانال‌های اجتماعی انتقالی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

دوره 19، شماره 3 - شماره پیاپی 41، مهر 1401  

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.80036.1276

نویسنده

علی سالار

استادیار جامعه شناسی، دانشگاه نیشابور

چکیده

اثر تسهیل‌کنندگی/ تضییق‌کنندگی منابع طبیعی نظیر نفت و گاز بر توسعه‌ی جوامع، از کانال‌های میانجی گوناگونی صورت‌ می‌گیرد. اما با توجه به خلأ تحقیقاتی در حوزه مکانیسم-های اجتماعی واسط، هدف از انجام تحقیق بررسی نقش مکانیسم‌های اجتماعی واسط در انتقال تأثیرات علّی منابع طبیعی بر توسعه جوامع و نیز تعیین سهم نسبی هریک از این کانال-های مزبور بوده است. تحقیق حاضر با روش تحلیل پانلی داده‌های مربوط به 133 کشور در بازه زمانی 2000-2013 صورت گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که لحاظ کانال‌های میانجی واسط، اثر مستقیم منابع طبیعی بر توسعه را ناپدید می‌کند؛ مدلول نکته‌ی فوق این است که منابع طبیعی عمدتاً به‌صورت غیرمستقیم است که حائز نقش‌ علّی است. یافته‌ها همچنین نشان داده‌اند که منابع طبیعی از طریق کانال‌های اجتماعی سرمایه انسانی، کیفیت نهادی و نیز سطح ثبات اجتماعی، سطح توسعه‌ی جوامع را تحت تأثیر قرار می‌دهند. یکی از مهم‌ترین یافته‌های تحقیق حاضر که بدنه‌ی دانش شکل‌گرفته در این حوزه‌ را به‌پیش‌ می‌راند این است که سرمایه انسانی، مهم‌ترین کانال اجتماعی تأثیر منابع طبیعی بر توسعه‌ی جوامع است؛ پیامدهای توسعه‌ای منفی جوامع برخوردار یا وابسته به منابع طبیعی نفت، عمدتاً از طریق تضعیف ساختار سرمایه انسانی رخ می‌دهد، پیامدی که البته با سیاست‌گذاری مناسب امری اجتناب-ناپذیر نیست.

کلیدواژه‌ها

منابع طبیعی؛ توسعه؛ کانال‌های اجتماعی؛ سرمایه انسانی؛ ثبات

مراجع