فاعلیت انسان در مدرسه کلامی حله

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 بهمن 1401  

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2023.78460.1174

نویسنده

سید حسن طالقانی

هیات علمی

چکیده

اگرچه امامیه به پیروی از اهلبیت (ع) به فاعلیت حقیقی و نفی جبر باورداشته اند، اما متکلمان امامیه در ادوار مختلف تاریخی قرائت ها و تبیین های متفاوتی از نحوه فاعلیت انسان ارائه داده اند. در مدرسه حله که روش کلامی و مفاهیم پایه متکلمان به فلسفه نزدیک شد، تبیین متکلمان از فاعلیت نیز تغییر کرده است. این نوشتار تلاش می کند نشان دهد اگرچه متکلمان حله با اثبات قدرت بر فعل و ترک، پیش از انجام فعل و اراده ای که مخصص قدرت است نقش انسان در پدید آمدن افعال را تاکید کردند، اما از سوی دیگر با پذیرش الگوی علیت فلسفی از دیدگاه متکلمان پیش از خود فاصله گرفتند. در تبیین متکلمان حله از یک سو قدرت و اراده انسان در یک نظام طولی معلول اراده و قدرت حق تعالی است و از سوی دیگر علت تامه برای صدور فعل تلقی می شود که لازمه این دیدگاه صدور ضروری فعل خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

"؛ مدرسه حله"؛ فاعلیت انسان"؛ ،"؛ جبر و اختیار"؛ ، "؛ أمر بین أمرین"