نقش سوگیری شناختی زیان‌گریزی و نتایج آن در نظام مسئولیت مدنی ایران با تکیه بر نظریه‌ چشم‌انداز

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 29، شماره 22، بهمن 1401، صفحه 177-143   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/economlaw.2023.77469.1191

نویسندگان

حبیب ا... رحیمی^{* 1}؛ نسرین خدارحمی²

¹دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

²گروه حقوق خصوص ی و اقتصادی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران ، ایران.

چکیده

در اقتصاد متعارف تصمیمات افراد براساس الگوی عقلایی مبتنی بر منطق هزینه - سود اتخاذ می­­گردد. در مقابل نگرش رفتاری که دستاورد آموزه­های اقتصاد رفتاری است، معتقد است که در جهان واقعی تصمیم­گیری­ها توسط انسان واقعی (و نه انسان اقتصادی) در مورد مسائل واقعی به شیوه­ای که در الگوهای عقلایی تصمیم­گیری (هزینه_سود) تعریف شده است، انجام نمی­شود بلکه فرایند تصمیم­گیری متأثر از سوگیری­های شناختی است.
یکی از نظریه­هایی که در حوزه­ اقتصاد رفتاری به تأثیر این سوگیری­ها بر تصمیمات افراد اشاره­ می­کند، نظریه­ چشم­انداز است که بیان کننده­ تأثیر سوگیری زیان­گریزی بر فرایند تصمیم­گیری است. در این مقاله تأثیر سوگیری زیان­گریزی بر نحوه­ تصمیم­گیری قانونگذار را بر اساس نظریه چشم انداز و آموزه­های اقتصاد رفتاری بررسی می­کنیم.
یافته­های این مقاله مؤید وجود تفکر مبتنی بر زیان­گریزی در نظام مسئولیت مدنی ایران است که بازتاب آن در جای جای پیکره­ نظام مسئولیت از جمله در وضع ابزارهای مناسب اقامه­ دعوی، مبانی مسئولیت، اصول و قواعد جبران خسارت نیز نمودار می­گردد. در این مقاله با استفاده از نظریه چشم­انداز ضمن یافتن ردپای سوگیری شناختی زیان­گریزی، به ارزیابی جایگاه سوگیری مزبور و نتایج آن در نظام مسئولیت می­پردازیم تا از این طریق تصویر واقعی­تری از مدل تصمیم­گیری قانونگذار ارائه نمائیم.

کلیدواژه‌ها

زیان گریزی؛ اقتصاد رفتاری؛ نظریه چشم انداز؛ سوگیری شناختی

مراجع

[1]. Kanhman,Daniel.Tversky,Amos. (1979). Prospect Theory:An Analysis of Decision under risk. Econometrica Society Journal, 263-292.

[2]. Shavell, Steven. (1980). Strict Liability versus Negligence, Journal of Legal Studies, PP.1-25.

[3].Shoari Nejad, Ali Akbar. (1985). Dictionary of Behavioral Sciences, first edition, Tehran: Amir Kabir Publishing House.

[4]. Kahneman, Daniel; Tver Samuelson, Wiilliam; Zeckhauser, Richard J. (1988). Status Quo Bias in Decisiom Making. Journal of Risk and Uncertainty, 7-59.

[5]. Tabatabai Yazdi, Seyed Mohammad Kazem (1990). Urwa al-Wuthqa. Beirut, Qom: Maktan-al Vokala Imam Khomeini, Esmaili Publication.

[6]. Makarem Shirzai, Nasser. (1991). The rules of jurisprudence, Volume 1. Qom: Publications of the School of Imam Amir al-Mu’minin (AS)

[7]. Tversky, Amos. (1992). Advances in Prospect Theory, Cumulative Representation of Uncertainty. Journal of Risk and Uncertainty, 297-323.

[8]. Seraux, A. (1992). Droit des Oligation. Paris: Presses Universitaires de France.

 [9]. Qomi, Mirza Abolghasem (1992). Jame’ al-Shatat fi Ujubat al-Su’alat, Vol. 1, Tehran: Kayhan Publication

 [10]. Mousavi Bojnourdi, Mirza Hassan (1993). The Rules of Jurisprudence, Vol. 1. Qom: Esmailian Publication.

[11]. Tabatabai, Seyed Ali. (1994). Riyazol al-Masael, Vol. 2. Qom: Eslami Publication.

[12]. Lorassa, Michelle (1996), Civil Liability Law, (Mohammad Ashtari Trans.) Lawyers Publications

[13]. Naraqi (Fadhil), Ahmad ibn Muhammad Mahdi (1997). Awa’id al-ayyam. Qom: Islamic Propaganda Office.

[14]. Irvani, Bagher (1997). Rules of Jurisprudence, Vol. 1. Qom: Institute of Jurisprudence for Printing and Publishing.

 [15]. Maraghei, Abdol Fattah bin Ali (Mir Abdol Fattah) (1998). Al-Anawi, Vol. 1. Qom: Islamic Sciences Publishing Center.

[16]. Dawnay, Emma; Shah, Hetan;. (2005). Behavioral Economics: Seven Principles for Policy-Makers. New Economic Foundation (nef July).

 [17]. Babaei, Iraj. (2005). Critique of the Principle of the Compensability of All Damages in Iranian civil liability law. Public Law Research, 45-82.

 [18]. Lotfi, Asadullah (2006). Rules of Civil Jurisprudence. Tehran: SAMT Publications.

 [19]. Katouzian, Naser (2006). An Introduction to Law and A Study in the Iranian Legislative System. Tehran: Sherkat Sahami Enteshar Publications.

 [20]. Mohaghegh Damad, Mostafa (2007). Rules of Jurisprudence. Tehran: Islamic Sciences Publishing Center.

 [21]. Katouzian, Naser (2007). Non-contractual Obligations, Tehran: University of Tehran Press.

[22]. Crisp, R. (2008). Well-Being Standard Encyclopedia of Philosphy.

[23] Sunstein, C. Thaler, R. (2008). Nudge. New Haven & London: Yale University Press.

[24]. Visscher, Louis T. (2008) Tort Damages, Rotterdam Institute of Law And Economics, Working Paper Series, N.2008/02, P.15-17.

[25]. Moshref Javadi, Mohammad Hassan (2009). Theory and Problems of Microeconomics. Isfahan: Research Center Publications.

[26]. Allama Helli, Hassan Bin Yusof (2009). Tazkareh al-Foqhaha, 1^st Ed., Qom: Al-Bayt

 [27]. Visscher, Louis T. (2009) Tort Damages, Tort Law & Economics, Encyclopedia of Law and Economics, 2^nd Ed. Cheltenham, UK, Edward Elgar.

[28]. Rachlinski, J. (2009). Behavioral Law and Economics,Vol.1. Cheltenham,Uk: Edvar Elgar Publishing Limited.

[29]. Rahimi, Habibollah (2009). Unjust Enrichment (A Comparative Study). Tehran: First Edition, Enteshar Co.

[30]. Kahneman, D. (2011). Thinking.Fast and Slow. New York: Straus and Giroux.

[31]. Arabi, Hadi (2011). A Comparative Study of Welfare and Prosperity Theories. Bi-Quarterly Journal of Economic Research, 61-87.

[32]. Karami, Mohammad Mehdi; Pourmand, Mohammad (2011). Jurisprudential Foundations of Islamic Economics. Qom: SAMT Publications.

 [33]. Zamir, E. (2012). Loss Aversion and The Law. Vanderbilt Law Review,vol. 65, no.3, 829-895.

[34].  Wilke A. and Mata R. (2012) Cognitive Bias. In: V.S. Ramachandran (ed.) The Encyclopedia ofHuman Behavior, vol. 1, pp. 531-535. Academic Press.   

[35]. Badini, Hassan; Momeni, Khosrow (2013). A New Approach to Proving the Validity of the No-Harm Rule Where No Rule Exists in the Field of Civil Liability, Journal of Private Law Studies, No. 3, pp. 19-32.

[36]. Khansari Najafi, Mousa bin Mohammad (2013). Minya al-Talib, Vol. 2. Najaf: Al-Mortazawiyah Publication.

[37]. Persad, Govind (2014). When, and How, Should Cognitive Bias Matter to Law, Minnesota Journal of Law and Inequality, Vol. 32, P. 31

[38]. Zamir, Eyal; Teichman, Doron;. (2014). Behavioral Economics and The Law. New York: Oxford University Press

[39]. institute of the Hozeh and university, (2014). Foundations of Islamic economics,Tehran,SAMT Publication.

[40].  Babaei, Iraj. (2015). Civil Liability Law and Non-contractual Obligations, Tehran: Mizan Publishing.

[41]. Khansari, Ahmad (2015). Iame-al Madarek (Comprehensive Documents), Vol. 5. Tehran: Maktabat-Al-Sedough.

[42]. Rahpeik, Siamak (2016). Civil Liability Rights and Compensation. Tehran: Khorsandi Publications.

[43]. Bariklo, Alireza. (2017). Civil Liability. Tehran: Mizan Publications.

[44]. Safaei, Hossein; Rahimi, Habibollah (2017). Civil Liability (Non-contractual Obligations). Tehran: The Organization for Researching and Composing University textbooks in the Humanities (SAMT) Publications.

[45]. Blanco, Fernando. (2017). Cognitive Bias. In J. Vonk, and T.K. Shackelford (Eds.), Encyclopedia of Animal Cognition and Behavior, New York. Publisher: Springer, Editors: Jennifer Vonk, tom shackelford.

[46].Zamir, Eyal; Teichman, Doron;. (2018). Behavioral Law and Economics. New York: Oxfored University Press.

[47]. Artman, Morris (2019). Behavioral Economics for Dummies (Mohsen Ranani Trans.). Avand Danesh Publication.

[48]. Ansari, Morteza. (Bita). Makaseb (No-Harm Treatise), Vol. 2. Qom: Taher Publiction.

[49]. Berthet, Vincent. (2022). The Impact of Cognitive Biases on Professionals Decision-making: A review of four Occupational Areas, Journal of Frontiers in Psychology, Volume 12.