سقف وجه التزام در تعهدات پولی با نگاهی نقادانه به رأی وحدت رویه شماره 805 دیوان عالی کشور

دانشنامه حقوق اقتصادی

دوره 29، شماره 22، بهمن 1401، صفحه 348-321   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/economlaw.2022.73972.1114

نویسندگان

رسول بهرامپوری¹؛ جواد خدادادی^{* 2}

¹دانشگاه تهران/ دکترای تخصصی

²دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

حدود اعتبار وجه التزام قراردادی در تعهدات پولی، همواره از موضوعات بحث برانگیز در نظام حقوقی ایران بوده است؛ با توجه به مواجهه نهادهایی نظیر شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام با خسارت تأخیر تأدیه در طول زمان، علیرغم تصویب قوانینی نظیر قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی در سال 1379، همچنان این سؤال در نظام حقوقی ایران مطرح است که آیا طرفین می‌توانند به صورت قراردادی ضمن درج وجه التزام، مبلغی مازاد بر نرخ شاخص سالانه بانک مرکزی را به عنوان خسارت مقطوع مطالبه کنند؟ رأی وحدت رویه شماره 805 هیئت عمومی دیوان عالی کشور، جواز این امر را منوط به عدم مغایرت با قوانین و مقررات امری دانسته است و پژوهش حاضر با روشی تحلیلی - توصیفی در راستای پاسخ به سؤال مزبور، ضمن بررسی تحولات مربوط به خسارت تأخیر تأدیه در نظام حقوقی ایران، با بیان تحلیل‌های سه‌گانه فقهی، حقوقی و اقتصادی اثبات نموده است که پذیرش اعتبار هر میزان از وجه التزام در تعهدات پولی نه تنها از متن قوانین و مقررات موضوعه قابل استنباط نیست، بلکه علاوه بر تعارض با قوانین امری، دارای آثار سوء اقتصادی فراوان می‎باشد و توافق صورت گرفته را در معرض شبهه ربوی بودن قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

تعهدات پولی؛ خسارت تأخیر تأدیه؛ رأی وحدت رویه؛ ربا؛ وجه التزام

مراجع

[1] Abedi, Mohammad. (2013). "Economic and Legal Analysis of Penalty Clause",Journal Encyclopedia of Economic Law, Twentieth year, No.4. (in Persian)

[2] Babayi, Iraj. (2007). "Theoretical Foundations of Legal Economic Analysis Approach", Journal of Legal and Policy Research, No.23. (in Persian)

[3] Bahjat (Gilani Foumani), Mohammadtaghi. (2007). "Estefta'at" , vol.3, First Edition, Qom: Office of Ayatollah Behjat. (in Persian)

[4] Barban, Patrick. (2016). "General Regime of Obligations: Non-Performance of the Obligation", Paris: UNJF, Available at: https://cours.unjf.fr/repository/coursefilearea/file.php/213/Cours/02_item/indexI0.html.

[5] D'Agostino, Elena .(2014). "Contracts of Adhesion between Law and Economics: Rethinking the Unconscionability Doctrine", Berlin: Springer.

[6] Emami, Masoud. (2003). "Elementary peace", Journal of Ahl al-Bayt Jurisprudence, Twentieth year, No.34. (in Persian)

[7] Gharibi, Sara, Rahmati, Parviz, Pasban, Mohammadreza. (2014). "Economic analysis of the institution of the obligation; Emphasizing the common law legal system and the German Rumi", Civil Law Knowledge, Third year, No.2. (in Persian)

[8] Gingembre, Thierry, (2020), "When the Paris court rules on article 1231-6 of the civil code", The journal of legal and regulatory management, No.74.

[9] Jonathan, Klick, Francesco, Parisi. "Wealth, Utility, and the Human Dimension", NYU Journal of Law & Liberty, Vol 1.No 1.

[10] Karimi, Abbas, Bahrampouri Rasoul .(2020). "Comparative Study of the Nature of the Guarantee due to Delays in Mmplementation Monetary Obligations in Iranian and French Law", Comparative Law Researches Quarterly,Vol.24, No.3. (in Persian)

[11] Katouziyan, Naser .(1996). "General Principles of Contracts",Vol.4, Second edition ,Tehran: Enteshar Joint Stock Company. (in Persian)

[12] Katouziyan, Naser .(2012). "Specific Contracts",Vol.2, Tehran: Ganj Danesh Publications. (in Persian)

[13] Katouziyan, Naser .(2014). "General Principles of Contracts",Vol.4, Eighth edition, Tehran: Enteshar Joint Stock Company. (in Persian)

[14] Khomeyni, Seyyed Rohollah. (2000). "Book of Sale", Vol.5, Tehran: Imam Khomeini Publishing Institute.

[15] Khomeyni, Seyyed Rohollah. (2001). "Estefta'at", Vol.2, Fifth Edition ,Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Teachers Association. (in Persian)

[16] Khouyi, Seyyed Abolghasem. (1998). "Mesbah Al Feghahat", Vol.7,Qom: Arbitration Publication.

[17] Mackaay, Ejan. (2013). "Law and Economics for Civil Law Systems", London: Edward Elgar Publishing.

[18] Mehrpour, Hoseyn. (1992). "Collection of Comments of the Guardian Council", Keyhan Institute. (in Persian)

[19] Mousaviyan, Seyyed Abbas. (2005). "Jurisprudential Study of the Laws Related to Fines and Damages for Late Payment in Iran", Islamic Law Journal, No.4. (in Persian)

[20] Mousaviyan, Seyyed Abbas. (2013). "Critique of Contemporary Perspectives on Riba", Book Review Journal, Fourteenth and Fifteenth year, No.65-66. (in Persian)

[21] Nussenbaum, Maurice. (2017). "The damage of passing time: economic approach to default and compensatory interest", Banking and finance law review, No 6.

[22] Pichonnaz, Pascal, Atamer, Yesim. (2019). "Control of Price Related Terms in Standard Form Contracts", Berlin: Springer Nature.

[23] Rashidreza, Seyyed Mohammad. (1985). "Riba and Transactions in Islam", Vol.3, Cairo: Dar ebn Zeydun Publication.

[24] Rezayi, Majid. (2002). "Jurisprudential-Legal Review of Delay Fines", Journal of Islamic Economics, No.6. (in Persian)

[25] Seyouti, AbdalRahman. (1983). "Al-Dur Al-Manthur ", Vol.1, Qom: Library of Ayatollah Marashi Najafi.

[26] Shahid Sani, ZeynalDinbenAli. (1987). "Rowza Al Bahiya in explanation of the Loma Al Dameshghiyah", Vol.3, Qom: Arbitration Publication.

[27] Stéphanie, De Luca. (2011). "What place in French law for punitive damages?", Paris: Université Panthéon-Assas.

[28] Tabrizi, Javad. (2006). "New Estefta'at", Vol.1, Qom: Sorour. (in Persian)

[29] Trakman, Leon & Ranieri, Nicola. (2013). "Regionalism in International Investment Law", Oxford: OUP.