واکاوی مفهوم صلح بین جوامع سیاسی در مکتب سیاسی هرات

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

مقاله 16، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23، آذر 1402   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/irlip.2023.77930.1306

نویسندگان

محمد داود عرفان¹؛ حسین اطهری^{* 2}؛ روح اله اسلامی³؛ مهدی نجف زاده⁴

¹دانشجوی دوره دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد،ایران

²دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران (نویسنده مسئول)

³استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد،ایران

⁴دانشیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

مکتب سیاسی هرات که با تأسی از اندیشه‌های اسلامی- عرفانی مولانا عبدالرحمان جامی و شبکه‌ای از دانشمندان دوران تیموری شکل گرفته است، بر عدل، صلح، زبان فارسی، مدارا و تساهل، آموزه‌های ایران باستان و آموزه‌های ترکی- مغولی تأکید دارد. امیرعلی شیرنوایی، وزیر دربار تیموریان و مولانا حسین واعظ کاشفی دو تن از شاگردان جامی در بارور شدن مکتب سیاسی هرات، نقش ارزنده‌ای را ایفا کرده‌اند. آموزه‌های جامی از طریق این دو، وارد جوامع سیاسی آن دوره شده و از طریق دربار در زمینه‌ی اجتماعی و فرهنگی عملاً جریان یافته است. صلح یکی از کلیدی‌ترین مفاهیمی است که با مفاهیم دیگری چون مصلحت، مصالحه، مدارا و تساهل همپوشانی داشته و در نظریه و عمل مکتب سیاسی هرات تبلور یافته است، طوری‌که عصر تیموریان یکی از ادوار صلح‌آمیز تاریخ منطقه به‌شمار می‌رود. این مقاله با چارچوب مفهومی مکتب سازه انگاری و روش‌شناسی هرمنوتیک کوئنتین اسکینر در صدد پاسخ به پرسش جایگاه صلح بین جوامع در اندیشه‌ی سیاسی مکتب هرات است. به نظر می‌رسد که حضور مولانا جامی رهبر فرقه‌ی نقشبندیه که به صلح مدارا مشهور است؛ به‌عنوان مشاور بزرگ فرهنگی دربار، یکی از دلایل اصلی فضای صلح‌آمیز دوره‌ی تیموریان است. جامی با ایجاد شبکه‌ای از اندیشمندان عرفانی‌مشرب، در درون و بیرون از حاکمیت تیموری، صلح را به عنوان وضعیت اصلی آن دوره مطرح ساخته بود.

کلیدواژه‌ها

مکتب هرات؛ دوره‌ی تیموری؛ عرفان؛ نقشبندیه و صلح

مراجع