به‌گزینی مقدماتی ژنوتیپ‌های نخود تیپ دسی جهت معرفی ارقام متحمل به سرما برای کشت پاییزه در مناطق سرد

پژوهش‌های حبوبات ایران

دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، دی 1401، صفحه 139-159   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v13i2.2205-1037

نویسندگان

احمد نظامی^{* 1}؛ جعفر نباتی²؛ محمد کافی³؛ الهه برومند رضازاده⁴؛ حسام الدین سلوکی⁵؛ سید جلال آذری⁶

¹گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

²استادیار گروه بقولات پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد

³استاد گروه اگروتکنولوژی و پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد

⁴گروه اگروتکنولوژی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

⁵دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه فردوسی مشهد

⁶دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه زراعت دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

چکیده

این پژوهش در سال زراعی 97-1396 در دانشگاه فردوسی مشهد روی 255 ژنوتیپ نخود دسی و یک ژنوتیپ نخود کابلی (سارال) شاهد در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. حداقل دمای تجربه‌شده توسط ژنوتیپ‌های مورد بررسی 12- درجه سلسیوس بود. درصد بقاء 39 ژنوتیپ بین 76 تا 100 درصد، 75 ژنوتیپ بین 51 تا 75 درصد، 61 ژنوتیپ بین 26 تا 50 درصد و 55 ژنوتیپ کمتر از 25 درصد بود و همچنین 10 ژنوتیپ (MCC373، MCC658، MCC755، MCC212، MCC83، MCC864، MCC371 ،MCC756، MCC749 و MCC885) دارای بقایی بالاتر از 90 درصد بودند. در میان ژنوتیپ‌های موردمطالعه 21 ژنوتیپ ارتفاع بوته بیشتر از 50 سانتی‌متر و 47 ژنوتیپ ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک بیشتر از 15 سانتی‌متر داشتند. در دامنه‌های بقاء با کاهش درصد بقاء عملکرد دانه در واحد سطح کاهش یافت، به‌طوری‌که متوسط عملکرد دانه در واحد سطح در دامنه بقای 76 تا 100 درصد با 257 گرم در مترمربع به‌دست آمد که نسبت به دامنه‌های بقاء 50 تا 75، 26 تا 50 و 0 تا 25 درصد به‌ترتیب 24 درصد، 5/2 و 6/8 برابر بیشتر بود. در دامنه‌های بقاء 76 تا 100، 51 تا 75 و 26 تا 50 درصد تفاوت چندانی در متوسط شاخص برداشت مشاهده نشد. با توجه به عملکرد بسیار بالا در ژنوتیپ‌های متحمل به سرما، کشت پاییزه نخود دسی در این منطقه امکان‌پذیر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

ارتفاع بوته؛ بقاء؛ شاخص برداشت؛ عملکرد دانه؛ یخ‌زدگی

مراجع

1. Andrews, J. 1996. How do plants survive ice? Annals of Botany 78: 529-536.
2. Croser, S., Clarke, H.J., Siddique, K.H.M., and Khan, T.N. 2003. Low-temperature stress: implications for chickpea (Cicer arietinum L.) improvement. Critical Reviews in Plant Sciences 22(2): 185-219.
3. Hossain, , Wang, X., Hamel, C., Knight, J. D., Morrison, M. J., and Gan, Y. 2016. Biological nitrogen fixation by pulse crops on semiarid Canadian prairies. Canadian Journal of Plant Science 97(1): 119-131.
4. Huang, , Hussain, M.A., Luo, D., Xu, H., Zeng, C., Havlickova, L., Bancroft, I., Tian, Z., Zhang, X., Cheng, Y., and Zou, X. 2020. A Brassica napus reductase gene dissected by associative transcriptomics enhances plant adaption to freezing stress. Frontiers in Plant Science 11: 971.
5. Iran Agriculture 2019. Ministry of Agriculture Jihad, Iran. (in Persian).
6. Jukanti, K., Gaur, P.M., Gowda, C.L.L., and Chibbar, R.N. 2012. Nutritional quality and health benefits of chickpea (Cicer arietinum L.): a review. British Journal of Nutrition 108(1): 11-26.
7. Kahraman, , Ceyhan, E., and Harmankaya, M. 2015. Nutritional variation and drought tolerance in chickpeas (Cicer arietinum L.). Journal of Elementology 20(2): 331-341.
8. Kang, M., and Saltveit, M.E. 2001. Activity of enzymatic antioxidant defence systems in chilled and heat shocked cucumber seedling radicles. Physiologia Plantarum 113: 548-556.
9. Kanouni, 2004. Study of cold tolerance in chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes in fall-sown nurseries. Seed and Plant Improvment Journal 20(1): 89-99. (in Persian with English abstract).
10. Knight, , Trewavas, A.J., and Knight, M.R. 1996. Cold calcium signaling in Arabidopsis involves two cellular pools and a changein calcium signature after acclimation. Plant Cell 8: 489-503.
11. Lang, , Mantyla, E., Welin, B., Sundberg, B., and Palva, E.T. 1994. Alterations in water status, endogenous abscisic acid content, andexpression of rab18 gene during the development of freezing tolerance in Arabidopsis thaliana. Plant Physiology 104: 1341-1349.
12. McKersia, D., and Leshem, Y.Y. 1994. Stress and Stress Coping in Cultivated Plants. Kluwer Academic publishers, the Netherlands, 256 p.
13. Mousavi K., and Pezeshkpoor P. 2006. Evaluation of Kaboli chickpea cultivars by sowing date on yield and its components of chickpea cultivars dryland condition. Journal of Iranian Agronomic Researches 2: 111-128. (in Persian).
14. Mousavi, K., and Ahmadi, A. 2009. Response of weed society and their interference with sowing date on lens cultivars in Khoramabad dryland condition. Electronic Journal of Plant Production 2: 111-128. (in Persian).
15. Najib Niya, , Nezami, A., Bagheri, A., and Porsa, H. 2008. Study of phenological and morphological characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cold tolerant genotypes in fall planting. Iranian Journal of Field Crops Research 6(1): 183-192. (in Persian).
16. Nezami, , and Bagheri, A. 2006. Preliminary study of phenological characteristics, yield components and yield of chickpea genotypes (Cicer arietinum L.) in autumn sowing in Mashhad weather conditions. Agricultural Sciences and Technology 20(3): 71-80. (in Persian with English abstract).
17. Nezami, , Pouramir, F., Momeni, S., Porsa, H., Ganjeali, A., and Bagheri, A. 2010. Evaluation of phenologic, morphologic and yield characteristics of chickpea germplasms in Ferdowsi University of Mashhad Seed BankI. Deci type chickpeas'. Iranian Journal Pulses Research 1(2): 21-36. (in Persian).
18. Nezami, , Sedaghat-Khahi, H., Porsa, H., Parsa, M., and Bagheri, A. 2010. Evaluating of the fall sowing cold tolerant chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes at supplementary irrigation in Mashhad conditions. Iranian Journal of Field Crops Research 8(3): 415-423. (in Persian with English abstract).
19. Orvar, L., Sangwan, V., Omann, F., and Dhindsa, R.S. 2000. Early steps in cold sensing by plant cells: the role of actin cytoskeleton and membrane fluidity. Plant Journal 23: 785-794.
20. Özdemir, , and Karadavut, U. 2004. Comparison of the performance of autumn and spring sowing of chickpeas in a temperate region. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 27(6): 345-352.
21. Palta, P., and Simon, G. 2018. Breeding Potential for Improvement of Freezing Stress Resistance: Genetic Separation of Reezing Tolerance, Freezing Avoidance, and Capacity to Cold Acclimate. In: Advances in Plant Cold Hardiness. CRC Press. p. 299-310.
22. Pearce, S., Quarrie, S.A., and Davies, W.J. 1999. Molecular analysis of acclimation to cold. Plant Growth Regulation 29: 47-76.
23. Rezvani Moghadam, , and Sadeghisamarjan, R. 2007. Effect of different sowing dates and irrigation on morphological traits and yield of chickpea, ILC3279 cultivar in Neyshaboor condition. Journal of Iranian Agronomic Researches 6: 315-325. (in Persian with English abstract).
24. Shafaei, M., Masoumi, A.A., and Roshan, H. 2016. Analysis of water absorption of bean and chickpea during soaking using Peleg model. Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences 15(2): 135-144.
25. Singh, B. 1993. Problems and Prospects of Stress Resistance Breeding in Chickpea. In: K.B. Singh and M.C. Saxena (Eds.). Breeding for Stress Tolerance in Cool-Season Food Legumes, John Wiley & Sons, Chichester. p. 17-37.
26. Singh, B., Malhotra, R.S., Saxena, M.C., and Bejiga, G. 1997. Superiority of winter sowing over traditional spring sowing of chickpea in the Mediterranean region. Agronomy Journal 89: 112-118.
27. Singh, B., Saxena, M.C., and Gridley, B.E. 1984. Screening Chickpea for Cold Tolerance and Frost Resistance. In: M.C. Saxena and K.B. Singh (Eds.). Ascochyta Blight and Winter Sowing of Chickpeas. The Netherlands. p. 167-177
28. Tan, J., Yang, Y.C., Zhou, Y., Huang, L.P., Xu, L., Chen, Q.F., Yu, L.J., and Xiao, S. 2018. Diacylglycerol Acyltransferase and Diacylglycerol Kinase Modulate triacylglycerol and phosphatidic acid production in the plant response to freezing stress. Plant Physiology 177(3): 1303-1318.
29. Thomashow, F. 1999. Plant cold acclimation. Annual Review of Plant Physiology and Plant Molecular Biology 50: 571-599.
30. Zafaranieh, 2015. Evaluating yield and phonological and morphological characteristics of chickpea genotypes in autumn cultivation under complementary irrigation regime and winter sowing in Mashhad. Journal of Crops Improvemen 17(1): 271-282. (in Persian with English abstract).
31. Zhang, , Wang, Y., Bao, M., and Chan, Z. 2019. Physiological changes and DREB1s expression profiles of tall fescue in response to freezing stress. Scientia Horticulturae 245: 116-124.